Sunday 3 May 2009

Shkrimtari Terziu vlerësohet nga kritika angleze


Shkrimtari Terziu vlerësohet nga kritika angleze


Botoi "Bota Sot" date 4 Maj 2009
(Linku i shkrimit)

Autori Fatmir Terziu ka publikuar dy librat e rinj “Media, teknologjia dhe jeta e përditshme: Parametrat narrativë dhe riprezantimi i jetës personale për publikun në filma” , që është botuar edhe në gjuhen angleze dhe vëllimi me tregime “Misteriozja”.

Studimi i Terziut në gjuhën angleze është një mundësi lidhjeje mes dy kulturave dhe gjuhëve në fushën profesionale të filmit shqiptar dhe atij britanik.

Autori ka realizuar këtë nëpërmjet njohjes në detaje të parametrave filmikë, që janë bazë e studimeve të tij në këtë fushë në Britaninë e Madhe.

Studiuesi anglez Richard Dacre, e ka cilësuar një studim fantastik, ndërsa prof. Michael Channan, ka theksuar se është një arritje e munguar, sidomos në njohjen e babait të realitetit televiziv, kineastit anglez Paul Watson, të cilin studiuesi Terziu e ka realizuar me nota të larta. Për librin me tregime shkrimtari Lazër Stani vlerësoi se është i shkruar rrjedhshëm, i kompozuar mjeshtërisht dhe rrëmbyes deri në rreshtin e fundit.

Studimi në gjuhën angleze është i ndarë në tre kapituj, që prekin një tematikë të veçantë. Indeksi e ndihmon lexuesin të njihet më mirë me materialin dhe autorët e cituar. Materiali i përzgjedhur është kompleks dhe shumë ndihmës për studiuesit dhe studentët e të dy vendeve në fushën e medias dhe filmit.

Autori që ka ndërmarr një studim të tij në fushën e medias, ka menduar të zgjerojë konceptin njohës të medias dhe filmit shqiptar në vite në Angli.

Librat e autorit ndodhen në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë dhe në Bibliotekën “British Library” të Londrës. Së shpejti dalin nga botimi pjesa e dytë me kritika e autorit, një roman dhe një vëllim me poezi.

Thursday 30 April 2009

RRËFENJAT E XHA AVRAMIT

Fatmir Terziu

(Pjesa e nëntë)

Xha Avrami la pelerinën e zezë të Dimrit diku andej nga ngrehina e tij modeste dhe u gjend me vrap në sheshin ku një muzikë trazonte qetësinë. Një palë ustallarësh të përhumbur mbi ca vegla muzikore, të çuditshme për moshën e tij, i gërryen një kujtim të vjetër.
–“ Një histori, të them më mirë”, - tha ai me vete.
Dhe ashtu siç ishte ulur në atë vend ku syri ledhatonte hapësirën dhe veshët kapnin çdo zullum të tingujve, pasi harboi shikimin për një çast mbi të re e të vjetër në atë kënd, nisi të tregonte…

***

…Të hënën e asaj jave isha shumë i zënë. Isha thuajse njeriu që u qeth zero në populloren e veshjes dhe zhveshjes së këpucëve. Një qullje e kohës në mendjen time. Një përhumbje. Komshiu më respektoi. Më ftoi të prisja e të përcillja krushqit. Krushqit e vajzës që ai martoi disa muaj më parë. Një vajzë, dhe vetëm një. Një vajzë si drita e syrit. Emrin, bukurinë, punën, sqimën dhe femëroren a mbante në gojë një zonë e tërë. Një zonë që niste me grykat e Prushit dhe mbyllej në grykëdaljen e Lumit. Një zonë që shquhej për qenësinë e veçantë, një zonë që rriste djem dhe vajza të bëshme për jetë, punë e per trashëgimi. Një zonë që zgjidhte dhe donte të bukurën, të mirën, të veçantën. Një zonë që tani kishte mbetur gojëhapur me vajzën e komshiut. Nami është nam. Kur ai del për të mirë në kësi rrastesh trazon mendje dhe sjell shkëndijat e flirtit rinor në tabaka, i themi ne andej nga anët tona. Por namin e tillë më së shumti e kapin disa marifetçinj, disa mblesër…
Andej nga anët tona ka pak të tillë. Ata janë lajmërues dhe shpërndarës të nameve të tilla. Kështu tre prej tyre zunë rradhë edhe në shtëpinë e komshiut tim. I kërkuan vajzën për tre djem, tre familje me emër në tre fshatra të ndryshëm të zonës. Komshiu nuk u zu ngushtë, madje as nuk kundërshtoi ndonjërin. Të treve u dha fjalën dhe të treve u caktoi datën e dasmës. Tre orë të ndryshme, në të njëjtën ditë, në të njëjtën të shtunë, në të njëjtën javë. Një në mëngjes herët, tjetra në mesditë dhe tjetra andej nga pasditja, para se malet kërrysin kurrizin nën diell. U dha fjalën! Gruaja e tij u mblodh kruspull mbi qiri dhe lutej, vetëm lutej për mendjen e ikur të burrit të saj, një njeri që zona e kishte në gojë, një burrë që e ulnin në krye të odave edhe kur mosha e donte të ishte në anën tjetër të tyre. Por i shoqi ishte po ai, madje më i lumturuar. Ai dukej i qetë. Qeshte, kendonte. Këndonte kur i hypte kalit në mëngjez, dhe kthehej me këngë kur e shkartonte barën e tij me dru që mblidheshin në verë për dimrin që afronte. E shoqja habitej më shumë, por nuk guxonte t’i fliste. Nuk guxonte t’i thoshte asnjë gjë.
Tre ditë para të shtunës së përcjedhjes së vajzës ata folën ndryshe. Folën mes tyre gati gjatë. Folën në dhomën e tyre. Pas asaj bisede gjithshka kishte shtuar më shumë heshtjen. Ditës tjetër të asaj dite burri para e gruaja nga pas, pas një are e gjysëm, u gjendën në pazarin e gjësë së gjallë. Pasdite bashkë me ta udhëtonin ashtu ndër uzdë një mushkë dhe një kuçkë. Kuçkën e mbante burri, ndërsa mushkën e tërhiqte e shoqja, komshija ime. Ecnin dhe nuk flisnin. Kuçka lëshonte ndonjë të lehur dhe mushka praktikonte ndonjë gjysëm-shqelm, tamam mushke në inat e sipër. Kur mbërritën në shtëpi ishte aksham. Në të ngrysur kafshët gjetën vendin e tyre, aty ku komshiu u kishte pregatitur çdo gjë në fakt disa javë më parë. Gjithë natën e natës, shqelmat e mushkës, dukej sikur po sillnin tërmet në kasollen e kafshëve, ndërsa ulërimat e kuçkës, kishin trullosur një shpurë qensh, nga ishin e nga s’ishin në zonë.
Vetëm vajza e komshiut dukej ndryshe. Ajo nuk merakosej as për mushkën e as për kuçkën. Ajo kishte dëgjuar datën e martesës, datën e largimit nga ajo shtëpi dhe sipas traditës, duhej të rrinte e të nusëronte në heshtje, të përcillte emocionet e saj ashtu krahinorçe… Ajo qëndiste, qëndiste pajën e saj, gati deri vonë. Dhe ashtu duke qëndisur e zinte gjumi.
E shtuna erdhi shpejt. Erdhi pas asaj dite të lodhshme për familjen e komshiut. U therrën dele, u mbushëm domixhana me raki e verë dhe u bë gati çdo gjë. Komshiu e dinte planin e tij mirë. Mblesërve ua kishte caktuar oraret.
“Nusja ishte bërë gati!”
Të parët erdhën në mëngjez mbi kuaj. Tre palë orkestra gjëmuan në oborrin e tij të madh. Pastaj ashtu nën duvak morën nusen dhe kapluan malin. Të dytët kaluan pak mesditën, por edhe ata krijuan hare dhe rrëmujë dhe ashtu me kuaj të bëshëm iu ngjitën Grykës së Prushit. Të tretët erdhën me diell, dhe u larguan në largimin e tij të qetë andej nga lugina e Lumit. Dasëm e kaluar dasmës. Njërëzit shikonin njëri-tjetrin në sy dhe vetëm shpotitnin njëri-tjetrin. Një dasëm kaluar dasmës. Të gjithë të ftuarit hanin e pinin dhe s’e çbëheshe andej nga ‘ikte’ nusja askush nuk dinte. Komshiu kishte marrë masat, madje kishte hapur të gjitha dyert e shtëpisë së tij të madhe. E gjitha sipas planit. E gjitha vajti mirë.

***

E hëna përkoi me traditën e zonës që priste krushqit dhe vajzën me dhëndrin. Në fillim erdhën të parët. Komshiu vetëm dëgjonte. Ata folën njëzëri: “Të lumtë o krushk! Nuse e kaluar nuses. Ngrihet që me natë dhe e gjen në arë. Korr, shin dhe na mbush thasët. Në aksham thasët i ke në derë…”
-“Mushka!”- tha komshiu.
Pastaj ia behën të dytët. Në dhomën tjetër atyre iu bë respekti i njëjtë. Ai prapë dëgjonte. “Gjithë ditën punon dhe sillet sa andej këndej. Ditën nuk i ndihet zëri, ama natën, seç ka një zhurmë të çuditshme, por vjen një orë dhe nuk dëgjohet më. Është shumë e dashur!”
-Kuçka!”- shtoi komshiu.
Të tretët erdhën prapë pak vonë. Pa zbritur nga kuajt, kërkuan leje të shkrepnin pushkët. Ishin bërë tapë… Ishin dehur nga gëzimi. Dhëndri u kish dhënë mish e raki e verë gjatë gjithë rrugës. Sapo mbaruan bataretë e armëve folën: “Nuk ka fjalë tjetër për njeriun, nusja është njeri e kaluar njeriut!”
Komshiu nxori lot nga sytë. E shoqja fryu qiririn.

Dhe tani nga ajo kohë shumë fjalë nuk dëgjohen siç janë thënë. Diku një brez trazon tjetrin dhe një lëmsh ka kthyer ndryshe fjalën e moçme. Tre fise rriten dhe trazojnë ende zonën. Dhe më e keqja s’e askush ende nuk e ka mësuar të vërtetën se komshiu u gjend ashtu në krahët e komshijes mëngjezin tjetër, i ftohtë dhe i ngurtësuar, por fytyrëgëzuar.

Monday 27 April 2009

PAK TURSHI



Tregim

Nga Fatmir Terziu

Në një qytezë ndodhet një rrugë. Në atë rrugë ka një rrugicë. Në atë rrugicë ka një shtëpi. Në atë shtëpi ka një familje. Në atë familje jam edhe unë. Unë jam në atë shtëpi! Me atë shtëpi janë lidhur si vagona treni edhe tridhjetë e shtatë shtëpi të tjera. Në këto tridhjetë e shtatë shtëpi askush nuk e di se kush, cili sa e si jetojnë aty. Askush nuk e sheh sho-shoqin. Edhe kur ndonjë përplasje e rrastësishme ndodh, po more një të buzëqeshur, ah një të buzëqeshur, je më i lumturi në botë. Më i lumturi i asaj bote. Lere pastaj të dish e të mësosh ndonjë lidhje mes tyre, pra banorëve të këtyre shtëpive. Për shembull, shtëpia ngjitur me timen, për pesë vitet e mia të banimit këtu, ka ndërruar banorët e saj gati-gati dhjetë here. Në mos gabofsha në matematikën time. Eh, matematika ime, thashë. Aty nuk gaboj. Nuk gaboj sinqerisht. Unë shquhem tani. Ia kalova edhe kompjuterit. Më vjen për t’u habitur. Si ore, ky elektroniku i mençur më numëroi së mbrapshti ditën e pasaportës. Unë e kisha fiksuar se kur i mbushja pesë vitet, ndërsa kompjuteri më shtonte edhe nja pesë të tjera plus. Kisha dëgjuar se si ushtarët numëronin ditët e lirimit. I shkruanin me tullë në muret e banjove. I shkruanin me gozhda në pjatat e aluminit ku hanin, apo në gotat prej alumini ku pinin çaj me klor. Edhe unë gati-gati ashtu kisha bërë. I shkruaja ditët në murin e kopshtit prapa shtëpisë. Mirë kisha bërë. E sheh, të m’a kallte elektroniku mua shqiptarit?! Unë ia kalla atij. E munda. Kur iu drejtova zyrës së pasaportave, zyrtarja rrudhi vetudhat.
“Ti do të mundësh elektronikun “Macintosh”?- më tha ajo.
Ajo më pa mua dhe rrudhi më tepër vetudhat e saj. Unë i nxorra një letër dhe i tregova ditët e numëruara.
“Mirë, mirë kompjuteri flet amerikançe”, - më tha ajo. “Duhet t’ia ndërrojmë gjuhën e t’a kthejmë në anglishten e shtëpisë, që të mos gabojë më”- shtoi ajo.
Anglishten e shtëpisë?! Po, ç’hyn këtu matematika? Asaj nuk i thashë asnjë gjë. Vetëm tunda kokën. Ajo më dha letrën e duhur për të vazhduar procedurat. Pagesat, ‘pengesat’, sorrollatjet, faturat, fotot, formatimet e dhjetra procedura të tjera, të ngjashme derisa një ditë u dëgjua një trokitje e fortë në derën time numër 44. Ishte një postë që shpërndahej vetëm me parapagim. Një postë që vinte me motorçikletë.
“Firmos këtu!”, - më tha djaloshi me kokorre mbrojtëse në kokë. Unë firmosa.
“Firmos edhe këtu!”, - shtoi ai. Prapë firmosa. Mora zarfat dhe me vrap në dhomë ku më prisnin fëmijët dhe ime shoqe. Hapëm të parin dhe…, ç’të shihnim. Një emër tjetër, një pasaportë për një person tjetër. Shihnim njëri-tjetrin në sy dhe fap në dritare. Postieri kishte kaluar këndin ndarës të rrugicës. Motori sapo la një fjollë të zezë, ku unë në fakt hapa dritaren. Pastaj me vrap tek telefoni. Pesëmbëdhjetë minuta sqarim nga kompjuteri i lidhur me të. Asgjë në thes. Askush nuk më vinte në ndihmë. Pashë orën, ishte vonë. Zyrat ishin mbyllur. Ajo natë m’u duk si një natë pesëvjeçare e gjatë dhe e mërzitshme. Dita kishte zbardhur, por sytë e mi ishin mbyllur. Gruaja më tundi lehtë.
“Nuk do të shkosh tek zyrat e pasaportave?”, - më tha ajo. Dhe unë kaq desha. U vesha, u lava dhe me vrap tek dera. Atje u gjenda në kohë. Por në kohë për tek informacioni, që më kërkoi letër kontaktin që duhej ta bëje një javë më parë. “E ku kisha lënë unë takim?!”, - u mundova t’i shpjegoja njeriut përballë meje, që ngulte këmbë në nenin numër 21 të datës 22 të vitit 2006. “O Zot i Madh!”,- thirra me vete…”
Kështu pasaporta mbeti. Mbeti edhe për gjashtë muaj të tjerë. Ndërkohë kisha dhe një bela tjetër. Gjyshja. Gjyshja nuk rinte dot më, pa na parë. Ajo na kishte rritur neve. Ajo në fakt kishte rritur edhe fëmijët. Ishte gjyshe e mbajtur. Duhej të vinte patjetër që të na vizitonte. Dhe kështu u bë. U bënë një thes me letra dhe ajo mori vizën. Pas disa javësh ajo do të vinte. Në aeroport shkuam të gjithë për t’a pritur. Gjyshja doli si e dehur nga avioni. E lodhur, e dërmuar.
“Më mirë të kisha ardhur në këmbë”,- më tha, - “se sa me këtë çudi”.
Pastaj erdhën çantat. Një valixhe, një çantë sporti dhe një qese plastmasi me disa kuti plastike në të. Gjysma ishte mbushur me lëng, madje kur u vendos në transportier edhe transportieri u lag. Morëm bagazhet dhe u nisëm. Morëm një taksi. Rrugës shoferi, një mesoburrë i sjellshëm, dy herë na pyeti: “A ndjeheni mirë? A jeni mirë …? A keni nevojë për ndonjë ndalesë…, për ndonjë nevojë personale?, - shtoi ai.” Pastaj hapi xhamat e makinës, por më kot… Përsëri nisi pyetjet e tij.
Ne i thoshim vetëm të ecte. Kishim hallin e gjyshes së lodhur. Pastaj foli gjyshja: “Po turshinë, turshinë a e morët?” Dhe prapë ajo në të sajën, “turshinë, tek ajo qesja plastike…”. Atëherë e kuptuam se përse taksisti ngulte këmbë të ndalonim diku për nevoja personale…

Friday 24 April 2009

LONDRA, JO MË NJE ËNDËRR PËR STUDENTËT SHQIPTARË!


Fatmir Gjinaj

Studentëve Shqiptarë u jepet një mundësi unike për të studjuar në disa nga universitetet elitare jo vetëm Britanike por edhe botërore si Queen Mary, University of London dhe Middlesex University. Universitetet prestigjoze Britanike nëpërmjet agjensisë së edukimit “Knowledge is Power” (Njohuria është Fuqi) u jep të gjithë Shqiptarëve mundësinë e shkollimit (Shkollë e lartë, Master dhe PhD) në degë të ndryshme si Inxhinieria, Mjekësia, Farmacia, Juridiku, Politika, Ekonomia, Biznesi e shumë degë të tjera.

Kush është agjensia e edukimit “Knowledge is Power”?



lexo tek FJALA E LIRE

Thursday 16 April 2009

Plaku 108 vjeçar nga Velçani i Mokrës :


Ju tregoj sekretet e jetës sime


Bardhyl Berberi

Në një ditë pranvere kemi udhëtuar në drejtim të Velçanit një fshat i thellë malor i vendour në gjoksin e maleve me një popullsi prej 2000 banorësh në Mokrën e Poshtme . Male të lartë të vendosur në gjoksin e maleve me shtëpi të mbuluara me rrasa guri që së largu ngjanë me shkëmbinj të latuar nga erërat e forta të maleve . Mokra është krahina më malore e rrethit të Pogradecit e përbërë nga 47 fshatra .Nga e kaluar i kanë ngelur emrat e njerzve Sose ,Mbarime ,Qëndrim etj dhe emrat e vendeve si ‘Ara e gjakut “ ,Luadhi i sherrit” Guri i Gjakut etj Shkojmë në drejtim të lagjes së Çelave ku ndodhet shtëpia e Dilaver Çelës plakut më të vjetër në të gjithë rrethin e Pogradecit .Plaku banonte në një shtëpi një katëshe të ndërtuar me gurë dhe të mbuluar me rrasa guri .Ka plot 108 vjet që jeton në fshatin e tij të vendlindjes .Sapo u futëm në dhomë në njërin nga dy divanët qëndronte

.....

tek FJALA E LIRE

NJË ROMAN ME SHIJEN E OSCAR WILDE



(Mbi romanin “Emma Jazzi” dhe krijimtarinë e shkrimtares Puntorie Muça-Ziba)



Fatmir Terziu


Kurë s’më ka ndodhur deri më sot të lexoj një prozë të tillë, që të më shijojë me oreksin e Oscar Wilde. E them këtë me bindje. E them nga kontrasti që më kanë krijuar ‘shenjat’ e një rruge të gjatë leximi dhe shënimesh akademike. Edhe tek mjaft akademikë të lexuar, dhe këto me qindra përpos një rruge gati tetë vjeçare në vazhdim të edukimit tim në Britani, po aq edhe tek mjaft krijues në fusha të ndryshme, që kam lexuar e studiuar nga afër, ndoshta jo aq shumë sa janë në fakt, [kjo më së shumti në gjininë femërore], nuk do të gjendej një kënd ku të pikëtakohej e veçanta dalluese e Oscar. Dhe kjo e zgjedhur përpos arsyes me romanin “Emma Jazzi” të shkrimtares Puntorie Muça-Ziba. Një lidhje që në rrëfim. Një veçori që në detaj. Që në fabulë! Oscar shprehet tek “Lady Windermere’s Fan”, ...


lexo tek "Fjala e Lire"

Wednesday 15 April 2009

Sazan Goliku është një vreshtar i mirë, di të kujdeset për parcelën e tij. Është mjeshtër i të krasiturit, nuk nguron t’i heqë viles së rrushit kokrrat e thara apo të papjekurat, kur bën që lëngun e saj ta shndërroj në verë, i flak tej të kalburat e bëzhdilat, e me butin e zemrës i stazhionon me përkushtim.


Ndokush mund të thotë se jam disi i vonuar për ç’ka më cyt të shkruaj këto radhë.
Them se një shishe me verë e lënë në harresën e qilarit, sa më e vjetër të jetë, aq shumë më ia shijon ambrozinë nëse ...


lexo tek FJALA E LIRE

Sunday 12 April 2009

PSE ZONJA SHEN MERI TA PESOJME NE QE KEMI DHENE KONTRIBUTE PER KETE VEND



Nga GEZIM LLOJDIA


ADN PATRIOTIKE

Një mjegullinë nga koha e shkuar ka penguar, që të disponohet një material i saktë dhe i plotë për patriotin Dhimitër Kolea. Në pikëzim të vesës,një pëllumb krahët tund çdo mëngjes duke u ulur në vendshtrojen e tij thonë rapsodët.
ADN e tij patriotike, .....


vazhdon tek FJALA E LIRE

VĒLLĒZER IDEALI, PROFESIONI DHE LUFTE




Në dhjetëvjetorin e vrasjës mizore të Murat Eminit me djalin e ti të vetëm Arbenin njëkosisht përkujtoj rramjën heroike në fushë të betejës të Mësusësit dhe Poetit Mustafa Shytit.



lexo tek FJALA E LIRE

“Purgatori” shqiptar dhe mekatet e veta
(meditim)


Edgar Stavri Frasheri

Zakonisht prane vendit te punes, diku ne nje faqe muri, gjithmone kam pas ngjitur copra letra me shkrime qe me kane terhequr, te tilla si: pjeseza rime, thenje te urta, ndonje perkufizim te goditur ose pjese humori. Duke e konsideruar si hapesiren time personale, askush nuk ka guxuar te sugjeroje lidhur me permbajtjen e fletushkave. Ato here mbas here jane freskuar kur eshte gjetur dicka tjeter me interesante. Nuk besoj se jam I vetmi qe e kam pasur kete hobi,sepse shpesh te tille “ekspozite” e kam hasur edhe ne vende te tjera pune-zyre, te cfaredo lloji.
Ne nje fare menyre kete hobi e kam konsideruar si nje forme te demonstrimit te asaj ndjenje qe solli ndryshimi i sistemeve kur individi shtetas shqiptar nuk pati me kujt t’i frikej per te cfaqur haptas preferencat e veta, sado te cuditeshme qofshin (kjo varet nga njeriu). Me kalimin e kohes ky soj materjali behet pjese e dekorit te interierit, perbri nje kalendari ose nje pikture , duke dale jashte vemendjes. Por, shpesh nje I porsaardhur behet shkak per te rigjalleruar kete kend sa intim dhe publik njekohesisht, gje e cila gjithmone me ka sjelle kenaqesi.
Deri ketu cdo gje shkon normal. Mbase te duket vehtja sikur nuk je ne Shqiperi.
E verteta eshte se kjo “miniekspozite” shpreh ne nje fare menyre ndryshimin qe peson gjendja shpirterore personale ne raport me ate te shoqerise ne pergjithesi, gje e zakoneshme per kete periudhe te trazuar tranzicjoni.
Fletushka e fundit e ngjitur ne mur quhej “ 7 mekatet me te renda”. Kishte ca kohe qe qendronte atje dhe me thene te drejten kishte kaluar ne harrese. Per me teper , ndryshe nga heret e tjera, kjo lloj skripture nuk ngacmoi te njejtin entusjazem tek te tjeret, ndryshe nga ato te mepareshmet. Ndonese titulli e ka prejardhjen tek Librat e Shenjta (Bibla, Katekizmi), shqiperimi i tyre eshte bere (nga autor anonim) si ne forme ashtu edhe permbajtje, ne perputhje me kohet moderne qe jetojme ne shqiptaret. Pikerisht ky fakt me beri te mendohem te analizoj se ku mund ta kishte burimin ky lloj indiferentizmi ose mosreagimi.
Duke mos qene fetar i zellshem, se pari m’u desh te “germoja” ne Bibel dhe te gjej se cilat quhen “ Shtate Mekatet me te Renda” nga ku zbulova se mekatet e shqiperuara moderne jane teper larg nga ato te Bibles. Zbulova gjithashtu (per injorancen time ose harrese nga koha) se i madhi Dante Alighieri ne vepren e tij madhore”Komedija Hyjnore” sipas ketyre mekateve ka emertuar shtate rrathet e “Purgatorit”. Rrethi i shtate eshte me afer Ferrit ndersa i pari me afer Parajses.
Atehere seç me erdhi nje ndricim!. Ne keta vite zullumi, shpesh kam degjuar qe analiste te mirefillte tanet, kane perdorur perkufizimin se shoqeria shqiptare ne tranzicjon eshte ne faze “Purgatori”. Kjo mund edhe te jete e vertete, megjithese shpesh ajo cfaq pamje edhe te Ferrit. Pra duke pranuar se jetojme ne kete pjese te Komedise Hyjnore, mendova sesa i mencur duhet te kete qene “anonimi” kur i ka vene emrin “shqip” atyre shtate mekateve tonat te cilat do t’i rendis sipas kriterit te Dantes, ( mekati i shtate me prane Ferrit). Dhe ne jetojme ende mire cdo dite ne mes tyre. Ja pra cilat jane shtate mekatet e “Purgatorit” shqiptar , me nje koment te shkurter perbri.

1 – KENAQESI PA VETEDIJE .............. me afer Parajses ! Mjer ne!
2 – SHKENCE PA HUMANIZEM .............s’kemi shkence, pale dhe humanizem!
3 – DIJE PA KARAKTER ................eshte e vertete e kunderta.
4 – BIZNES PA MORAL ................kjo synon drejt Ferrit !
5 – BESIM FETAR PA SAKRIFICE ……..mungon teresisht besimi fetar-sa per sakrifice
as behet fjale!
6 – POLITIKE PA PRINCIPE …………ky e meriton vendin e shtate!
7 – PASURI PA PUNE ………….me afer Ferrit!. Nje popull qe enderron te
pasurohet pa pune, eshte I gatshem te
pranoje te beje te gjithe mekatet e kesaj bote.

Tashme kane kaluar gati dy dekade kohe gjate se ciles keto terma nderrojne vende me njeri tjetrin. Bile disa prej tyre ne ato fillime as qe kane qene ne kete liste. Pra, me te vertete ka rrjedhur mjaft uje. Bile nje here (1997) ne i jemi afruar shume Ferrit te vertete. Per rrjedhoje ka ndryshuar shoqeria sepse ka ndryshuar edhe “njeriu i ri” i cili tashme ka percaktuar edhe moralin e “Purgatorit “tone.
Sipas pervojes personale te punes-zyre (per vete specifiken e saj), ne keto vite para meje kane kaluar shume njerez bashkekombas te mij, nga te gjitha kategorite: profesjoniste me shkence dhe pa, politikane te te gjitha ngjyrimeve e fytyrave, njerez te feve qe nuk besojne ne fe, kriminele me shkolle dhe pa, besimtare te pavetedijshem, biznesmene VIP pa moral, te mesem dhe te varfer, shume dembele dhe enderrues...por pak punetore dhe te ndershem, (keta te fundit kane qene gjithmone viktima te shoqerise).
Populli yne ne vitet ’90 hyri ne historine moderne si Adami me Even. Askush nuk e mendonte se “duke kafshuar mollen” e ndaluar do te behej pré e veseve qe bota e qyteteruar i kishte anatemuar. Keto vese tashma kane marre pamjen e “Shtate Mekateve me te Renda”.
Sot kemi politikane te cilet e kane filluar karrieren me ideal por qe tani fshehin fytyren pas pasurish te panumurta te vjedhura ose te pamerituara; kemi klerike qe besuan ne fillim se ju afruan Zotit, por kur mekatuan duke vjedhur parate, shtepite ose pronat e Institucjonit apo njerezve, kthejne koken se i fanepsen viktimat, kemi biznesmene te cilet ne keto vite u tejpasuruan me droge e pune te tjera te pista duke lene viktima te panumurta nga pas; ... e sa e sa te tjere qe nuk numurohen.
Ja pse keta njerez tani kur kalojne para kesaj fletushke ulin koken, sepse diku ne per ato rreshta shohin vehten e tyre si ne pasqyre dhe ju mbyllet goja. Mesa duket akoma ekziston ne subkoshjence ndjenja e fajit per ndonje.
Ky pra eshte edhe “Purgatori” yne te cilit une nuk ja shoh fundin. Dhe ndoshta mund te jete nje cast deshperimi, qe me ben te mendoj se tendenca eshte te shkohet me shume drejt Ferrit sesa Parajses.
Qofsha I gabuar!

Saturday 11 April 2009

Britania: Gëzuar Pashkët me verë nga Kosova



Fatmir Terziu

Gëzuar Pashkët me verë nga Kosova. Kështu urojnë këtë festë britanikët, teksa fati dhe fjala e Zotit e solli që kjo ditë të vinte për tregun dhe eksportin kosovar. Vera e një tradite më se 2000 vjecare, që dikur furnizonte Beogradin, tani eksportohet në Perëndim. Vjen në zemër të Metropolit Botëror. Pihet në Londër! Dhe Zoti e tha me gojën e Tij…Rahoveci, i pak vitëve më parë që digjej e piqej nën zjarre armësh mizore, Rahoveci i qindra kufomave të pafajshme, që pushtoi mediat botërore me varret masive, sot ka shënuar pikërisht datën e rikthimit në historinë e tij njerëzore. Është pikërisht vera e Rahovecit që ka pushtuar tregun britanik, madje njërin nga supermarketet më në zë të vendit “Ëaitrose”.

E pabesueshme thotë Rose Murray Brown

“Shteti njëvjeçar eksporton shishen e parë në tregun më të vlefshëm të verës në botë, Britaninë e Madhe.” – thotë Rachel Shields. “Është e pabesueshme që të shohësh tashmë në dyqanet britanike verë nga Kosova, Mali i Zi dhe Gjeorgjia, vende që kohët e fundit kanë qenë zona të konfliktit të armatosur”, thekson gazetarja britanike. Dhe këto verëra që vijnë nga këto vende, sidomos nga Kosova, kanë vec arsyes dhe kuriozitetit edhe sinjalin e tyre të fortë për të mbijetuar mes konkurrencës. Për gazetaren Broën, vera e ardhur nga Kosova ka një shans të madh që të ndjehet krenare në këtë konkurrencë. Arsyet janë shumë për të, por më kryesorja është se kjo verë ka një histori 200 vjecare dhe është verë që bëhet nga rrush cilësor të rritur në një klimë kontinetale të përshtatshme, ndoshta një nga konditat më të mira në Ballkan për këtë.
Dihet se shumë nga Kantinat e Verës në Kosovë janë ndërtuar reth viteve 1950-të dhe ato u krijuan për të furnizuar Beogradin me verë, por pothuajse të gjitha këto Kantina u shkatërruan me rënien e Jugosllavisë dhe luftërat e saj në pragun e 1990-ës. "Gjatë luftës së viteve 1998-1999, të gjitha kantinat e verës pushuan prodhimin, përveç një Kantine në Rahovec e cila mbijetoi mbi eksportet me prodhimin e një vere të ëmbël e të kuqe, një përzierje të quajtur “Amselfelder” dhe që eksportohej në Gjermani," thotë David Roëe, këshilltar i verëbërësve në Kosovë. "Vreshtat janë të braktisura dhe të shkatërruara; tani mbijetojnë vetëm 4000 hektarë, më pak se gjysma plantacioneve të para të Kosovës,” thotë ai.
Lufta barbare në Kosovë shkatërroi industrinë e verës, por që nga viti 2006 me privatizimin filloi ristrukturimi i saj. Punishtja e verës, pranë Rahovecit, tani është në pronësi të një biznesmeni kosovar të emigruar jashtë dhe me paratë që ka bërë në SHBA, duke u larguaar nga ndikimi i ish-Jugosllavisë në vitet 1950, ka vënë në jetë një ëndërr të tij të hershme. Tani me një linjë të re të shisheve, dhe 500 hektarë vreshta, Roëe prodhon dicka më të mirë se verërat që prodhohen në Ballkan, e sidomos nga ajo që prodhohet në Bullgari.
Dhe kështu kjo verë me kualitet të lartë tashmë shijohet në tregun britanik. Por ndërsa një lloj vere tjetër vjen nga krahu tjëtër i Liqenit të Shkodrës, nga Mali i Zi, mediat britanike theksojnë se edhe Shqipëria mund të jetë gjithashtu një potencial eksportues në Britani të Madhe, nëse investimet e reja të parave që vijnë më së shumti nga Italia do të shpenzohen me mençuri. Në Shqipëri shija e lartë dhe e lashtë e rrushit kallmet është dominante për prodhimin e verës së kuqe, ndoshta e njëjta si e Hungarisë që prodhohet nga rrushi kadarka, duke mos harruar zonën e Shkodrës që shquhet për rrushin e saj.
Pra vera “Vranac” e Rahovecit me cmimin 4.99 stërlina që ndohet në “Ëaitrose” ishte gëzimi i parë për Pashkët në tryezat e vendit që aq shumë bëri për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës. Gëzuar Britani me verën e Kosovës!

Friday 10 April 2009

Dy Masakrat nga fqinjet jug dhe veri MARS PRILL 1945

Rasim Bebo

Xhorxh Santaiana i Universitetit te Harvardit na kujton ne te gjitheve se ata qe nuk kujtojne te kaluaren jane te denuar ta perserisin ate. (E. J., “Shqiptaret” bot. 1995 f. 17). Dhe pikerisht duke iu referuar historise mora shkas te shkruaj se si fqinjet tane na kane masakruar me pabesi ne mars-prill 1945.
Pas masakres se pare ne Camerit ...

lexo tek FJALA E LIRE

Me zjarr ju flas, me zjarr …



Bardhyl Berberi

Në galerinë e arteve të pallatit të kulturës “Lasgush Poradeci “është çelur një ekspozitë krejt e veçantë fotografike dhe biblografike pjesa më e madhe ekspozohen për herë të parë kushtuar kushtuar poetit të mirnjohur Lasgush Poradeci .Kjo ekspozite u hap nga shtëpia botuese Argeta –LMG dhe drejtuesi i kësaj shtëpie botuese

... lexojeni te plote tek FJALA E LIRE

Monday 6 April 2009

KUSH NA RREJTI PËR KOSOVËN..?!

Agim Shehu


(nga një rrëfim në Gjenevë)


Pas demostratave të fuqishme në Kosovë kundër dhunës serbe, shokët e tij një nga një po arrestoheshin, dhe ai u fsheh. Më pas arriti të largohej jashtë vendit dhe hyri azilant politik në Zvicër. U rregullua aty me punë e me jetesë.
Në familjen e tij u bënë bastisje e kërcënime ...

lexo me shume tek

FJALA E LIRE

Shkrimtarët Shqiptaro–Amerikanë nderojnë Nolin e madh

Nga Këze (Kozeta) Zylo



Shoqata e shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë kishte kohë që kishte planifikuar për të vizituar shtëpinë e shqiptarëve në Boston, një vatër me prush atdhedashurie, ku Noli hodhi themelet e shqiptarizmit, në vendin më demokratik në botë, në Amerikë.
Shkrimtarët udhëtonin nga NY për në Boston, të mbledhur nga të gjitha shtetet e Amerikës, ata shkonin atje për të prekur historinë, histori që ka frymëzuar dhjetëra shkrimtarë.
Shumë prej tyre udhëtonin me librat mbi shpinë, ngarkuar me qindra metafora për të shprehur mirënjohjen dhe respektin e madh për figurën e ndritur të Nolit.
Gjatë udhëtimit nga dritaret e qelqta të autobusit, dukeshin pemët e zhveshura, që çuditërisht disa prej tyre më krijonin imazhin e skulpturave të Butrintit, në atë mëngjes bardhësie, ndoshta, ndoshta nga që po shkonim drejt nje Shqipërie të vogël brenda Bostonit.
Ndërkohë ca pikla të rralla shiu vareshin butë-butë në degët e tyre, ndërsa shkrimtarët brenda autobusit, ishin si në një ëndërr qielli dhe meditonin harmoninë e natyrës dhe diellin e përhimtë që mezi dukej.
Shpesh herë këtë qetësi olimpike e prishte shkrimtari M.Velaj së bashku me Q.Doden, të cilët vazhdimisht na pyesnin për rehatinë tonë në këtë udhëtim historik.
Nga fundi i autobusit vinte jehona e këngës, e cila përhapte si një oshëtimë, zërin e Nexhat Imerajt i cili me vajzat simpatike që kishin ardhur enkas për këtë vizitë historike, këndonin papushim, ishin zëra prej Kosove, Shqipërie, Çamërie, Dibre, Mali i Zi, ato herë-herë vinin si shushurima valësh, që i jepnin dhe më shumë gjallëri njerëzve në autobus.

Në 101 vjetorin e Meshës së parë shqipe

Shkrimtarët dhe gjithë miqtë që na shoqëronin për në Boston u pritën nga imzot At Liolini, i cili me krahët hapur dhe me dashurinë e pakufishme për shqiptarët, para shkallëve të katedrales “Shën Gjergji” na uroi mirëseardhjen në 101 vjetorin e Meshës së parë në gjuhën shqipe, që përkonte dhe në Bekimin e Luleve.
Ndërsa bibliotekarja dhe një vajzë tjetër që rrinin në krah të At Liolinit, na dhuronin nga një lule, në shenjë mirënjohje dhe respekti për vizitën tonë atje.
Katedralja ishte mbushur plot e përplot me njerëz, kurse në sallën vëllazërore të Katedralit u shtrua dreka kreshmore nga Bijat e Kryekishës, drekë me ushqime nga kuzhina e shijshme shqiptare.
Takimi ishte shumë impresionues, sepse bashkë me shkrimtarët kishin ardhur grupe të ndryshme, dhe midis tyre dhe nxënësit e shkollës së Gjuhës dhe Trashëgimisë Shqiptare në Boston.
Në Auditoriumin Andon Athanasi të Katedrales, nxënësit dhe mësuesit dhanë një koncert të bukur artistik në gjuhën e ëmbël shqipe, këngë që na sollën nostalgji dhe mall për mësueset dhe nënat tona të shtrenjta.
Më vonë në këtë auditorium At Liolini, vazhdues i denjë i veprës së Nolit, ju uroi gjithë shkrimtarëve mirëseardhjen para publikut të gjerë që ishin mbledhur për të dëgjuar programin e pasur kulturor e artistik nga shoqata e shkrimtarëve.
Fjala përshëndetëse iu dha presidentit të shoqatës së shkrimtarëve, poetit nga Presheva, z.Adnan Mehmeti i cili midis të tjerash tha: “Udhëtimi i sotëm për mua është udhëtim në histori të lavdishme. Njëqind e një vjet më parë, pikërisht më 22 mars 1908 në këtë kishë, dy javë pasi u shugurua prift, Fan Noli e mbajti meshën e parë në gjuhën shqipe. Me këtë akt patriotik fillon një epokë e zgjimit të vetëdijes për identitetin kombëtar.
Shoqata e shkrimtarëve është themeluar më 7 dhjetor 2001. Këtu jemi mbledhur një grup krijuesë të letrave shqipe për të avancuar civilizimin e kulturës sonë.
…Misioni ynë është t’i bashkojmë të gjithë shkrimtarët në një shoqatë të përbashkët. Ne u frymëzuam nga ideja e Fan Nolit.
Cdo krijues shqiptar që jeton në Amerikë dhe që i plotëson kushtet është i mirëseardhur.
Që nga themelimi i Shoqatës e deri më sot, u bë një lëvizje në drejtim të promovimit të letrave shqipe në Amerikë.
Për këto vite, u botuan shumë libra, u mbajtën shumë takime, u bënë shumë promovime librash.
Dëshira jonë është që sot, të vinin të gjithë krijuesit shqiptaro-amerikanë. Edhe ata që janë anëtarë, por edhe ata që nuk janë në Shoqatën e Shkrimtarëve. Le të na bashkojë Fan Noli. Le të na bashkojë letërsia. Le të na bashkojë Shqipëria”.
Ndërsa kryetari i shoqatës, poeti nga Vlora që kishte udhëtuar nga Cikagoja, z.Dalan Luzaj në fjalen e tij konçize midis të tjerash tha: “…Ky takim për shoqatën do të ngelet historik dhe do t’ju shërbejë brezave, si një medalion nderi.
Asnjë udhëheqës shteti, politikan, apo filozof, diplomat apo shkencëtar, s’ka pasur
dhe s'do të ketë jehonën në breza, që kanë poetët dhe shkrimtarët e sojm.
Eshtë kjo palcë e kulturës, ky fenomen NOLI, që Zoti u tregua kaq zemërgjerë në dhënien e dhuntive, pas një pune kolosale, që ka detyruar dhe do të vazhdojë, brezat e ardhshëm, të vijnë e të përulen para tij.
Në Botë ka miniera ari, diamanti, platini, bakri, kromi, por kurrë jo një minierë t'i ketë gjithë mineralet e cmuara. Noli, është një kompleks dijesh, me horizont të pa fund, me diapazon të fuqishëm, ngelet ylli më i ndritshëm në plejadën e Rilindjes kombëtare dhe pas saj. Noli të rrënqeth si poet, të magjeps si përkthyes, të mahnit si orator, të rinon si patriot, të bind si fetar, të lumturon si studjues, por mbi të gjitha të krenon si shqiptar”.
U lexua gjithashtu dhe kumtesa e prof.Peter R.Priftit, një nga personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare, ish bashkëpunëtor i ngushtë i Fan Nolit dhe sekretar i Vatrës. Ndërmjet të tjerave ai kujton: “…pata fatin të ndodhem në Boston kur ishte Noli gjallë, më saktë, gjatë shtatë viteve të fundit të jetës së tij. Shumë bashkatdhetarë, që nuk u njohën me Nolin, më kanë thënë se do të dëshironin fort të kishin të njëjtën fat si unë. Nuk habitem aspak, kur dëgjoj fjalë të tilla.
Une mbaj mend shumë gjëra nga takimet me Nolin.
Por këtu do të përqëndrohem vetëm tek një a dy gjëra, që më bënë përshtypje të madhe, dhe këto kanë të bëjnë me marrëdhëniet e Nolit me imigrantet e thjeshtë, që s’kishin bërë emër, por që ishin megjithatë ndër veteranët e lëvizjes shqiptare në Amerikë.
Vura re se Noli e çmonte shumë punën e tyre vetëmohuese për të mirën e çështjes kombëtare.
…Noli e respektonte dhe e çmonte përkrahjen e tyre, dhe kështu së bashku ata bënë histori”.
Pas kumteses së prof. Priftit në skenë erdhi shkrimtari z.Pierre Pandeli Simsia, i cili interpretoi Marshin e Kryqëzimit nga Noli, interpretim që u prit me duartrokitje.
Mjaft emociounues ishte dhe urimi i shkrimtares Rozi Theohari, një urim shumë i veçantë, duke na dhuruar lulen historike, aromatike, Barbarosën, ardhur që nga shekulli i kaluar në Boston. Lulja (Idërsha) Barbarosa është sjellë nga Kosova e Përmetit, më 1911, nga Aretia, vajza e së cilës para se të vdiste ja kishte lënë amanet Rozit, vazon e shtrenjtë të kësaj luleje. Dhuratën më të cmuar, lulen Barbarose e mbajta në duar dhe zemër, për ta mbjellë në New York, lule që s’do të vyshket kurrë. Ndërsa Rozi po më jepte lulen, m’u duk sikur në gjethet e saj prekja shpirtëra, shpirtëra me aromë luleje.
Të pranishmit vazhdonin të duartrokisnin me emocion, kurse Sh.Fejzullahu nga Korca, M.Pira nga Dibra, apo V. Likollari nga Permeti, lotonin, kujtonin me nostalgji likotë e amvisave të famshme përmetare, liko që vazhdojnë të kundërmojnë nga aroma e Barbarosës.
Në këtë ditë, në Bekimin e Luleve, u bekuan të gjithë shkrimtarët, me lulen simbol të vazhdimësisë dhe të dashurisë reciproke për njeri tjetrin, kushedi c’qëndisma lulesh do të sjellin ata me krijimet e tyre nga kjo ditë historike!
Bostonianja shqiptare foli për qytetin historik Bostonin, të revolucionit amerikan, një qytet me një traditë të pasur kulturore e artistike, qytet i populluar nga grupe etnike të ardhur brez pas brezi nga cdo vend e qoshe e botës. Dhe kur flasim për rrugën historike të këtij qyteti, duhet të përmendim edhe kontributin që kanë dhënë emigrantët shqiptarë në breza të vjetër e të rinj. Bostoni është vendi i parë ku shkarkuan shumica e emigrantëve shqiptarë në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të, duke u shpërndarë më vonë në qytetet e tjera të Massachusettsit, si dhe në shtetet e tjera.
Ajo çmoi së tepërmi dhe punën e At Liolinit duke thënë, se i përndershmi At Liolini, një nga hierarket më të dalluar të Ortodoksisë sonë kombëtare, shquhet jo vetëm si prift predikues brenda përbrenda shërbesës kishtare, por edhe si një veprimtar i zoti i diasporës. Me aftësitë e tij e ka kthyer katedralen e “Shën Gjergjit” në Boston, sa në një tempull besimtarësh, aq edhe në një organizatë kulturore të shqiptaro-amerikanëve…
Shkrimtarja Rajmonda Moisiu anëtare e kohëve të fundit të shoqatës, tha se Noli ynë i madh, do të mbetet në histori si njeriu i parë që me hir të vullnetit, futi zyrtarisht gjuhën shqipe në meshë, duke ngritur vlerat e shqiptarisë, do të mbetet njeriu që rrezatoi urtësi, mënçuri, atdhetari, qytetërim, aftësi, përgjegjshmëri për çështjen kombëtare, dinjitet dhe ideal.
Fjalimi i Nolit në Parlamentin Shqiptar, më 1924, fjalim që ka po atë vlerë historike, politike është një mesazh për zgjidhjen e çështjes sonë kombëtare, edhe aktualisht, siç e kishte më 1924. Ka të njëjtën vlerë sot, sidomos për ata politikanë kolltukofagë që vetëm majmen, çirren si atdhetarë.
Shkrimtari Kostaq Duka tha ndër të tjera, se 22 marsi është veçanërisht ditë e veçantë, sepse si sot 101 vjet më parë, Noli i ri, i pjekur para kohe, vetëm 26 vjeçar, i dëshiruar dhe paduruar për pavarësinë e Shqipërisë në luftë me pretendimet shoviniste të fqinjëve, i dëshiruar dhe këmbëngulës për mbrojtjen dhe lartësimin e dinjitetit të shqiptarëve në të gjitha fushat e jetës edhe të asaj shpirtërore e fetare, këtu në Boston në kishën e Shën Gjergjit, zyrtarisht kreu meshën e parë, duke i dhënë udhë themelimit të kishës autoqefale të Shqipërisë.
Të gjithë ne, vijmë këtu si nxënës kokëulur dhe adhurues për veprën e madhe të mësuesit të tyre të shquar. Vijmë të marrim pakëz dritë nga zjarri i pashuar Nolian, për ta bërë atë pjesë të aspiratave tona për dije e kulturë të vërtetë e për të rritur më shumë atdhedashurinë ndaj Shqipërisë, për ta dashur atë, me atë pathos siç e donte ai.
Studjuesi Prend Çetta, mbajti kumtesen, “Noli si politikan dhe Klerik në historinë e popullit shqiptar”.
Ai tha, se kur lexon e i bën analizë veprimtarisë së Nolit në përgjithësi, ai na shpaloset para brezave të ardhshëm, si një ndër figurat e mëdha e më të spikatura në sfondin e historisë dhe në ngjarjet që e e kanë bërë dhe bëjnë historinë, në kohe të ndryshme. Misioni i tij politik si dhe ai fetar shkëlqejnë dhe bëjnë dritë edhe sot në Altarin e kombit të Shqipërisë etnike. Si një Kryeministër i Shqipërisë në periudhën më të vështirë që po e kalonte ai, si dhe Klerik i Kishës Ortodokse në Boston, e cila për nga misioni që luajti ndërtoi marrëdhëniet e tolerancës ndërfetare jo vetëm në komunitet, por edhe me religjionet fetare të komuniteteve të tjera.
Idetë e tij filzofike, politike, fetare e shkencore ngelen dhe janë një burim i fuqishëm frymëzimi për shumë mendimtarë, shkencëtarë, jo vetëm brenda suazave kombëtare, por edhe atyre ndërkombëtare në pergjithësi.
Poetja I.Sulkuqi recitoi poezinë “Mbrëmë fjeta me poetin”, poezi që i dha një bashkëbisedim të ngrohtë, ku nuk mungoi dhe humori, midis saj dhe At Liolinit.
Mirëseardhjen e ka uruar dhe z Stefan Koçi, Konsulli i Nderit të Përgjithshëm i Shqipërisë në Massaçusetts. Me një elekuencë në të folur dhe me dashurinë për Atdheun ai përshëndeti miqësisht shkrimtarët dhe gjithë pjesëmarrësit.
Themeluesja dhe drejtuesja e shoqatës “Maasbesa”, znj.Albana Orgocka, ka përshëndetur gjithashtu këtë aktivitet tepër të rëndësishëm, organizuar në këtë tempull, tempull ku përulen me respekt të gjithë shqiptarët.
Pas kumtesave në skenë prezantova grupin nga Asambli folklorik “Gurra e Rugovës, NY, ardhja e tyre në sallë dha një gjallëri të paparë. Sadri Murriqi, Syl dhe Bek Nikqi, me plisat e bardhë në kokë, thanë se erdhën këtu që nga NY, për të nderuar figurën e madhe të Nolit.
Personalisht nuk e kishja për herë të parë që e takoja këtë grup artistik dinjitoz, pasi ata i kishja parë dhe duartrokitur në City Hall, në bashkinë e qytetit të NY, aty ku u festua madhërishëm për herë të parë gjatë gjithë shekujve, viti i parë i ditëlindjes së Pavarësisë së Kosovës.
Ata sollën dicka hyjnore nga shekujt, këngë e valle nga Kosova, kënduan me çifteli për Nolin, në Katedralen e “Shën Gjergjit”.
Vajzat e bukura me kostume popullore, i jepnin një hijeshi të veçantë mjedisit, vallja e tyre, tingujt e çiftelisë, kënga rapsodike trokisnin madhërishëm, nëpër shekuj, trokitje që ishin në harmoni me lëvizjet e trupit të tyre, ku palët e fustaneve, ngriheshin si dallgë–dallgë, dhe vallëzonin magjishëm si flutura shumëngjyrëshe.
Pas interpretimit të tyre At Liolini ftoi ansamblin “Rugova” për të bërë një foto së bashku, foto që ngriti peshë gjithë zemrat e shqiptarëve në atë sallë, kur mbi kokën e At Liolinit u vendos plisi i bardhe i Kosovës, plis që ndrinte si bardhësia e bjeshkëve tona.
Pas kësaj ai ftoi gjithë shkrimtarët e shoqatës që ishin aty, si D.Luzaj, A.Mehmeti, M.Velaj, S.Këllici, R.Theohari, P.P.Simsia, A. Lifschin, B.Mezini, S.Velaj, Gj.Turmalaj, R.Moisiu, N.Imeraj, I.Sulkuqi, dhe anëtarët më të rinj të shoqatës, që u pranuan aty në atë ditë të shenjtë, si E.Gjoka dhe G.J.Thanasi.
Me ne u bashkuan dhe botuesi i revistës “Kuvendi” P.Jaku i cili vazhdimisht ka mbajtur lidhje të ngushta me shoqatën tonë, lidhje që i kurorëzon në ditën e poezisë në Tetorin, muajin e letërsisë. Ai kishte ardhur së bashku me gazetarin Z.Lleshi dhe shkrimtarët B.Mezinin, S.Kellicin, R.Musten, ata vinin nga larg, nga Micigami për të nderuar e respektuar figuren e F.Nolit. Midis nesh ishte dhe z.H.Berisha, profesor në Monroe University, i cili herë pas here na prêt me zemër hapur, për aktivitetet e ndryshme që organizojmë në mjediset e këtij institucioni ku ai është i punësuar aty.
Edhe studjuesin Agim Boba, shkrimtarin veteran, Aristotel Micin se bashku me skenografin, Astrit Tota, qe here pas here kujdesej per filmimin e ketij udhetimi te bukur, dhe që kishin ardhur në këtë takim të SHSHSHA-s, me respekt dhe mirënjohje të thellë, i ftuam për të pasur një kujtim së bashku.
Eshtë një kujtim që do të jetojë gjatë në mendjet dhe zemrat tona.

Pelegrinazh në Varrin e Nolit

Më shumë se 100 shqiptarë shkuan në Forest Hills Cemetery, pranë varrit të Nolit.
Një bazoreliev, në mes portreti i Nolit me mitrën episkopale dhe në një krah gdhendur një shqiponjë e në krahun tjetër kryqi. Poshtë portretit shkruhej, Kryepeshkop Fan Stilian Noli, Themelues i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë. Dijetar-Poet.
Delegat në Lidhjen e Kombeve. Deputet në Parlamentin Shqiptar. Ministër i Punëve të Jashtme. Kryeministër i Shqipërisë.
Nën kryq lexohet: Lindi në 6 janar 1882, Dorëzuar prift më 8 mars 1908. Kurorëzuar peshkop më 21 nëntor 1923. Vdekur më 13 mars 1965. Qoftë i përjetshëm.
At Liolini i ftoi të gjithë pjesëmarrësit të rreshtoheshin para Nolit, në të dy anët dhe të renditeshin si krahët e shqiponjës.
Kurora e përgatitur nga SHSHSHA, u mbajt nga D.Luzaj dhe A.Mehmeti.
Të gjithë nderuan me një minutë heshtje veprën e Nolit, ndërsa n/kryetari i shoqatës, shkrimtari M.Velaj mbajti fjalën e rastit për të përkujtuar këtë figurë të madhe.
Ai tha se Noli vazhdon të frymëzojë brezat dhe të bëhet simboli i atdhetarizmit dhe bashkimit të shqiptarëve.
Ne vimë këtu si shqiptarë dhe shkrimtarë krenarë, sepse prekim dhe shohim më nga afër atë punë kolosale që kanë bërë të parët tanë.
Fjalimi i z.Velaj ishte si një betim solemn para Nolit, një betim që do të mbajë gjallë atdhetarizmën shqiptare, prushin e mëmëdheut nga vatra noliane, një betim që s’do të shuhet kurrë!
Pas Nolit shumë prej pjesëmarrësve shkuan dhe bën homazhe dhe tek varri i Faik Konices, një kolos tjetër i diplomacisë dhe kulturës shqiptare.
Eshte një varr i thjeshtë, ku janë gdhendur fjalët:
Faik Konica, 15 mars 1876-15 dhjetor 1942.
Luftëtar i Përjetshëm për Pavarësinë Shqiptare, Ministër i Shqipërisë në SHBA
1926-1939.
Janë këta burra të kombit që edhe për së vdekuri fizikisht, na bashkojnë dhe afrojnë si shqiptarë me njëri tjetrin. Ndërsa rrija e heshtur pranë varrit të Konicës, në mendje do të më vinin fjalët e tij, për Nolin:
“…Dita që meshoi për të parën herë, është ogur i bardhë n’udhë të përparimit t’onë. Dhe as e harrojmë, as mund të lëmë të tjerët të harrojnë.”
Pas homazheve të gjithë shqiptarët dhe shkrimtarët u larguan të lumtur, se kishin përmbushur një mision fisnik, duke nderuar figurën e Nolit të madh në 101 vjetorin e meshës së pare shqipe. Ata u larguan, duke mbajtur në mendje për ta transmetuar brez pas brezi, thënien profetike të Nolit: “Rron or rron nuk vdes shqiptari”!

Boston,
Mars, 2009

Sunday 5 April 2009

PËRMES FJALËS RACIONALE DERI TE THELLËSIA E KUPTIMIT

AGIM DEVA



- Shënime për "Aventurat e lirisë" të Sazan Goliku -


Ndonjëherë nëpër libra, duke u afruar letërsia për fëmijë me atë për të rriturit, sikur zbehet apo edhe zhduket fare kufiri midis tyre. Kështu, arti letrar zgjëron funksionin e vet të dedikueshmërisë dhe vepron me të gjitha energjitë e veta universale te lexuesi i vet, pa marrë parasysh moshën e tij.
I këtillë është edhe libri me rrëfenja e parabola i Sazan Golikut “Aventurat e lirisë”, ku në një varg të tërë prozash të shkurtëra, invencionalisht mjaft të pasura e tematikisht mjaft të larmishme, trajohet një spektër i gjërë idesh, që sado të pavarura duken, megjithatë, të shkrira në nje tërësi, duket sikur e ndihmojnë dhe e plotësojnë njëra tjetrën, për të krijuar një hierarki vlerash, që përshkallëzohen pozitivisht, ....

lexo tek Fjala e Lire

KU DO TE NA COJE KY BREZ I RI ... ? !



Edgar Frasheri


Pra me kete kendveshtrim,eshte fare normale qe pjesa derrmuese e te rinjve ne Tirane kane idhull Zotin E. Rama vetem per fjalorin banal qe ai perdor ne publik,ndersa nje brez me i “vjeter” e quan Zotin Rama prototip te karakterit te deformuar.




Nje komb qe nuk mendon per te ardhmen e brezit te ri eshte I destinuar te vete shkaterrohet.Po t’I hedhesh nje sy pak me te vemendeshem brezit tone te ri sot,nuk eshte veshtire te dallosh qe me tiparet qe ai cfaq, eshte garant I ketij veteshkaterrimi.
Nuk kam ndermend te beje akuze te drejte per drejte ndaj kesaj moshe bashkekombesish.Perkundrazi,ata jane pasqyra me e mire qe tregon se ne cfare niveli qyteterimi dhe zhvillimi ndodhet kombi yne sot. Bile nuk do te mbaj edhe ndonje qendrim tipik konservator te nje brezi me te vjeter i cili ,nuk mungon te perserise deri ne merzitje... se “ ne kohen tone, keto gjera beheshin me mire...”. Kjo kohe me ate kohe qe ka qene them dhjete vite me pare nuk krahasohen,sepse ka rrjedhur shume uje. Une I referohem pikerisht kesaj moshe e cila ....

Lexo tek Fjala e Lire

Saturday 4 April 2009

URTËSIA POPULLORE – BURIM I PASHTERSHËM I FRAZEOLOGJISË SË PASUR

Sazan Goliku


Intervistë me z. Naim Balla,
autor i librit “Fjalor i madh frazeologjik italisht – shqip”
(Dizionario dei modi di dire, italiano – albanese, maggiore)


- Zoti Naim, kanë kaluar tashmë më shumë se një vit që në libraritë tona është në shitje “Fjalori i madh frazeologjik italisht – shqip maggiore”, me autorë ju dhe dy kolegë tuaj.
Së pari, do të ishte interesante të na tregoni diçka sesi ju lindi ideja për hartimin e këtij fjalori me 1000 faqe dhe rreth 20 000 shprehje frazeologjike, botuar nga Shtëpia prestigjioze Botuese “EDFA” e Fatmir Xhaferrit?

- Ky fjalor është një botim jostandart i fjalorit të parë, minore, të botuar në vitin
1997 së bashku me kolegun tim, Eshref Ymerin. Përvoja e fituar gjatë hartimit të këtij fjalori na diktoi përsosjen, trajtimin jo vetëm idiomatik të shprehjeve frazeologjike, por edhe paraqitjen, prezantimin e tyre ...

Lexo tek Fjala e Lire

E PUTHURA E VDEKUR



Izet Shehu
Njeriu vdes, por drita dhe hija e tij mbeten. Kjo ndodh për njerëzit e zakonshëm, por edhe për të jashtëzakonshmit në këtë botë. As unë dhe as ti s’e gjejmë kurajon për t’i ndriçuar dhe as për t’i lënë në hije veset dhe virtytet e kësaj jete të trazuar. Pranë Urës së Lanës, mu aty ku dikur ka qenë ekspozita “Shqipëria Sot”, në fasadën e një pallati 12 – katësh, më ra në sy një nekrologji. Iu afrova. Një emër dhe një fytyrë e njohur e mbuluar me një tis mortor. Dikush, aty pranë, lëshoi ca fjalë si në erë: “Mjerë ata që venë dorë mbi veten, mjerë vetvrasësit! S’ka më fatkeqë në këtë botë se ata”.
Tjetri, ia pati: “S’i dihet se në ç’rrethana të egra është ...

Lexo tek Fjala e Lire

Thursday 2 April 2009

Monumentet maqedonase që duan t`i heqin Shkupit kulturën shqiptare



Bardhyl Berberi

Nëse shkon në Shkup këto ditët e fundit ajo që të bie më tepër në sy kohët e fundit është një dekor gjigand sllavo –ortodokse flamuj shtetërorë gjigandë një kryq i madh gjigand përmendore gjigande. Kjo ka ardhur si rezultat një projekti qeveritar për vendosjen e disa përmendoreve në Shkup duke patur si synim forcimin e identitetit kombëtar të palës maqedonase .Edhe shqiptarët që banojnë në Shup kanë paraqitur projektet e tyre .Kështu ata kanë propozuar që që bulevardi “Nikolla Karev “të marri emrin e ish presidentit amerikan Bill Klinton .Gjithashtu bulevardi “ Kërste Misirkov “është propozuar që të marri emrin “Nënë Tereza “ndërsa bulevardi “Cvetan Dimov “ të marri emrin e” Adem Jasharit ...

Lexo tek Fjala e Lire

Wednesday 1 April 2009

LUTJE PER POETIN XHEVAHIR SPAHIU

Poeti Xhevahir Spahiu është goditur papritur nga një infarkt në tru që e ka privuar nga e folura


Vetëm pak ditë më parë, poetin Xhevahir Spahiu e shihje rrugëve të Tiranës duke shëtitur apo në ndonjë kafene duke u fjalosur me miqtë. (Është e çuditshme se si jeta të përball me situata të pazakonta që, sa më shumë përpiqesh t'i kuptosh aq më të pakuptueshme bëhen). Ndërsa prej 5 ditësh poeti është banor i një dhome në spitalin e neurologjisë në Tiranë. Ishemia cerebrale (infarkt i trurit) u shfaq papritur në shëndetin e poetit. Familjarët thonë se nuk kishte pasur asnjë shqetësim shëndetësor deri në momentin që pësoi këtë tronditje. Në spitalin nr. 5, në kompleksin spitalor universitar "Nënë Tereza", i vetmi privilegj që ka pasur poeti është qëndrimi në një dhomë pa ...

Lexo tek Fjala e Lire

Tuesday 31 March 2009

“Perjete me ty”, poezi e dhimbjes dhe dashurise




BEQIR SINA, New York

Babe e bije poete te njohur ne Amerike


Vitet e fundit, nje sere aktivitetesh me titull “U promovua libri”, po organizohen ne shume qytete te shteteve amerikane. Aty ku me se shumti jane edhe te perqendruar shqiptaret, kryesisht komuniteti I shkrimtareve, poeteve, tregimtareve, eseisteve, novelisteve, monografive, biografive, dhe publicisteve shqiptare ne SHBA-es. Emigrimi i nje numeri te madh te tyre, eshte bere burim frymezimi dhe ka qene I begate per shume autore, te gjejne kohen e lire te shkruajne libra. Dhe t’i promovojne, me pase ato me ceremony te bukura e terheqese. Qe do t’i kishin zili edhe autoret ne Shqiperi, Kosove e viset shqiptare. Ketu dite komuniteti shqiptare, u njohe nepermjet medias elektronike se: Shoqata Atdhetare - Kulturore Shqiptare – Amerikane “Bijte e Shqipes” , Keshilli Drejtues i Shoqates, ne bashkepunim ...

Lexo tek Fjala e Lire

Monday 30 March 2009

Braktisja e të moshuarve, një plagë e re për shoqërinë shqiptare



Nga Nuri Dragoj

Tranzicioni i shoqërisë shqiptare po rëndon në radhë të parë mbi moshën e tretë. Lëvizja e të rinjve drejt emigracionit, tendencat për të krijuar familje bashkëkohore, familje të vogla apo të vetmuara në çifte, pa praninë e vjehrrës apo vjehrrit, kanë vështirësuar jetën e të moshuarve. Burime zyrtare të besueshme bëjnë të ditur se janë mbi 500 të moshuar në vit, ose rreth 40 në çdo muaj, që kërkojnë ndihmën e shtetit, për shkak se kanë mbetur të vetmuar, të braktisur nga fëmijët e tyre, diku për shkak të emigracionit dhe gjetkë, për shkak se fëmija i tyre nuk mund të jetojë bashkë me prindërit. Kjo krizë e dukshme në jetën e të moshuarve, vihet re për herë të parë në vendin tonë, pasi në vitet e shkuara ka dominuar familja patriarkale, ku prindi kishte autoritet të padiskutueshëm ndaj fëmijës. Tani po ndodh e kundërta. Nuk është fjala për t’u kthyer sërish te familja patriarkale, por për një sensibilizim të mundshëm ...

Lexo tek Fjala e Lire

Friday 27 March 2009

GRYKËS




Roman

Fatmir Terziu



Dyert e bibliotekës u mbyllën dhe në një tavolinë të vogël, që qëndronte anash të tjerave me një tufë lulesh në cepin e saj, mbeti libri “Nudo Zyrtare” i Faruk Myrtajt. Monda Huta, e bija e deputetit të zonës zuri vendin e saj në një anë të stolit të vetmuar të parkut “Rinia” dhe iu kthye me një ton të vrazhdë katër femrave të tjera. “Unë para së gjithash e quaj këtë mbledhje “E Diela e Fjalës”, aq sa për ti vënë një emër. A jemi dakord me këtë pikënisje, ju lutem aprovojeni duke ngritur duart”.
Elisa Torpe la filxhanin e saj të kafesë mënjanë dhe u afrua të ulej më pranë saj. Sytë e saj bojëqielli tikluan sa gati u duk sikur u zgjua në çast nga gjumi, ndërsa trupi i saj i hollë u duk sikur u ngjesh njësh me trupin e Suzi Çepës, të bijës së Prokurorit, që ndodhej bri Fridës dhe Mendës. “Berta dhe unë ndoqëm mbrëmë të gjitha lëvizjet e Shefit të Policisë, Subit. Ne e ndoqëm atë deri në brendësi të asaj godinës gjatë gjithë kohës”.
“Çfarë patë juve, … atje?”,- pyeti Menda Bogja, duke injoruar habitjet e të tjerave, që mbetën me gojë hapur. Sytë e saj të ullinjtë diktuan një admirim për habinë e tyre të shfaqur.
“Titi e organizoi këtë mision, së bashku me atë gruan që quhet Rita Alko, që të na shpjerë ne tek dhoma sekrete prapa rrapave buzë Shkumbinit, ku duket se vetëm ajo pikë karburanti punon në funksionin e saj. Në derën e pasme kishte disa vrima të vogla që kishin mbetur nga tejtharja e dërrasës me nyje e gunga pishe dhe ne me pak vështirësi kishim mundësi të shikonim mjaft gjëra që na vinin në kuadratin e hapësirës ...

Lexo tek Fjala e Lire

Thursday 26 March 2009

Francezi që desh ta bënte Pogradecin “Venecia e Ballkanit “



Bardhyl Berberi

Kam patur rastin në prill të vitit 1988 të më bjerë në dorë për të botuar një projekt i një projektuesi francez prej 12 faqesh me një titull “Pogradeci Venecia e Ballkanit “ djali i projektuesit Edmondi Gariku gjatë vizitës në Shqipëri dhe në Pogradec më la një kopje të projektit për ta botuar por ishin vitet e diktaturës dhe shefat e mëdhenj partiakë që kontrollonin shtypin dhanë urdhër që ky shkrim të mos botohej sepse nuk e dinin se çfar ishte ky francez !Por projekti ngeli në dosjen time personale të dokumentave me vlerë dhe imeli që më dërgoj këto ditë akademiku Luan Starova me orgjinë pogradecar dhe ambasadori i Maqedonisë për disa vjet në Francë më detyroj ta shfletoj dosjen dhe tju sjell ...

Lexo tek Fjala e Lire
Hija e UNMIK-ut dhe dilemat e Kosovës

Nga Gjon KEKA*

Përpjekjet e Bashkësisë ndërkombëtare për të stabilizuar dhe qetësuar rajonin e Ballkanit kanë qenë të vazhdueshme, do mbeten dhe do jenë edhe më tutje një ndër pikat më të rëndësishme dhe strategjike për ardhmërinë e këtij rajoni në përgjithësi. Ato, jo vetëm kanë arritur që të krijojnë kushte të qartësimit dhe të vullnetit të përbashkët të palëve të përfshira në shuarjen e “zjarrit ballkanik”, por edhe hapjes së një faqeje të re dhe një vizioni të qartë drejt ...

Lexo tek Fjala e Lire

Wednesday 25 March 2009

"ZOTI JU DHASHTË...NA FALNI CA PËRKRAHJE..."



- Se braktisa "sigurinë e plotë amerikane" -

Shefqet Meko
Minneapolis SHBA


Një debat i kohëve të fundit për rolin e të rinjve në politikën shqiptare, më solli në mendje të njëjtën batutë të njohur se "Enver Hoxha braktisi Francën për fatet e Shqipërisë..." Por kishte një ndryshim të madh, sepse autori që braktisi "sigurinë e plotë amerikane..." sikurse deklaronte Velija në TV Klan, edhe pse ka një vullnet dhe dashuri të madhe për Shqipërinë, ka një mangësi të madhe: i mungon karizma në publik. E pashë për herë të parë këtë djalë në TV dhe e admirova për guximin që tregon për ta ndryshuar politikën në Tiranë. Por Velija nuk të bënte për vete me ato që thoshte. Madje ai edhe përrallat nuk i tregonte me dëshirë që t'i dëgjoje. Dhe thashë: Nëse ky është modeli i udhëheqsit "të ri" në Shqipëri, Dash Shehi tingëllonte më i ri edh pse me plot thinja që nuk i leu kurrë...
Duket se ata që kanë shkuar në Shqipëri për ta ndryshuar, e kërkojnë ndryshimin si "dhuratë" nga baballarët e politikës ...

Lexo tek Fjala e Lire

Tuesday 24 March 2009

“Një nënë greke më lindi ,një nënë shqiptare më rriti ,mirnjohje pakufi shqiptarve ….”


Bardhyl Berberi

Rrugën për në Niçën e thellë malore e cila gjendet në krahinën e Gorës e kemi bërë që nga Qafë –Panja .Kalojmë njëra pas tjetrës lugina të bukura me male alpinë të mbuluara me kurora të gjelbëra të aheve dhe të pishave .Jemi futur në mbretërinë e pyllit .Nga larg dëgjohet zhurma e ndonjë motorsharre dhe të trokiturat ritmike të sëpatës e cila përzihet me këmborët e tufave të mëdha të bagëtive dhe me këngën e pafund të zogjëve .Një simfoni e vërtetë .Shiu që ka rënë e ka harlisur së tepërmi gjelbërimin në këtë pranverë të hershme.Në pjerrësinë e malit një masiv dëbore ,duket sikur dy stinët janë bashkuar me njëra tjetrën .Burime të pafund me ujra të kristalta që nuk ndjen të ngopur .Në pyll fryjnë erëra dhe korente që vijnë nga larg .Dikur kjo zonë ka qënë një stabiliment i madh sharrtarësh ,ishte një qytezë e vërtetë na thotë Petraq Shkëmbi një bari nga Niça me ...

Lexo tek Fjala e Lire

Sunday 22 March 2009

INDIVIDUALITETI LETRAR I BEQIR MUSLIUT

Nehas Sopaj

Materiali qw po ju paraqesim wshtw shkwputur nga studimi i autorit Nehas Sopaj: “Individualitete Letrare” pwr vepwrwn e shkrimtarit Beqir Musliu. Redaktor: Sali BASHOTA. Recensentë: Shaip BEQIRI, Ramadan MUSLIU.


Libri që keni në duar, është mund disavjeçar hovesh të ndry¬shme shkrimi që nga viti 1993 e këndej rreth veprës letrare të B. Musliut (1945-1996), shkrimtarit tonë shumë të njohur, një nga më të veçantit në letërsinë e sotme shqiptare. Nuk di se sa do të jetë i suksesshëm ky libër, por jam i sigurt se opinioni do ta mirëpresë këtë mund, sepse shkrimtari dhe vepra e tij meritojnë diçka të këtillë. Libri nuk është menduar të ndriçojë aspekte nga biografia e shkrimtarit, kjo gjë u mbetet miqve më të ngushtë të autorit, në vend të kësaj këtu studimi merret me fenomenin e shkrimit të tij që është një nga problemet shumë thelbësore dhe shumë të mundimshme të lexuesh¬mërisë. Autorin e kam njohur shumë herët, që në vitet e adoleshencës sime (1971 e këndej), por nuk kam pasur fatin të jem afër tij, sado që miqësinë autori ma kish ofruar që atëherë, dhe siç edhe zakonisht ndodh, leximi “për karshi” nganjëherë është më i dashur. Ky libër merret ekskluzivisht me veprën e botuar të shkrimtarit dhe mund të them se është i vetmi shkrim që mëton të jetë interpretimi i tërësishëm i veprës së autorit. Të gjithë ata që e kanë njohur Beqir Musliun, e dinë se ai në hartimet letrare, ishte “i shumtë“, shkruante poezi të gjata, proza e drama “të çuditme”, ndaj nga periodiku dhe botimet e atëherë¬shme, krijimet e tij ishin ndër më të “vështirat”, ndër “më të mëdhatë“ që botoheshin, dhe ata lexues që dëshironin t’i kuptonin, dety¬roheshin t’i mësonin mirë rregullat e teorisë së letërsisë dhe të estetikës, duhej të mbatheshin mirë e mirë me gno¬seologji, erudicion dhe ontologji, të ishin në korrent me kohën (historike dhe estetike), përndry¬she kthehe¬shin pa kuptuar gjë nga ajo që lexonin.
Beqir Musliu, krijuesi i cili m’i kish hapur dyert e letërsisë mua personalisht, mu kur po “çelej”, “rritej” dhe bëhej “i madh”, shpejt m’u bë “i huaj” pikërisht për shkak të mënyrës së tij të shkrimit dhe “frikësimeve” të kritikucëve të kohës! Fillimet letrare të autorit, më vonë bëri që unë, më se një dekadë, “të largohem” nga ai dhe të mos e lexoja autorin, të “mërgohem” nga rrjedhat e tij letrare për një kohë, duke iu rikthyer vetëm në vitet e pjekurimit të shkrim¬tarit, pra pas “plandosjeve” të mia jetësore në kohën kur shkrimtari ynë kish botuar veprat e tij më të mira letrare. Prandaj them se unë nuk dalloj fare nga shumica e lexuesve/krijuesve të tjerë, të cilët “e kishin “braktisur” dhe nuk e lexonin më autorin, kështu që vetëm kah vitet e fundit (prej vitit 1983), te unë u ndez ndjenja e moçme që ta lexoja autorin, ta lexoja dhe rilexoja dhe t’i kthehesha “grishjes” miqësore të tij nga viti 1971, letërsisë së tij. Më shumë se një dekadë, vepra e shkrimtarit ishte “trashur”, ishte bërë e madhe, kaq sa ishte shumë vështirë të “çelej” dhe “qepej” para syve të mi magjia e dikurshme e leximit. Grishja e vjetër që një vepër letrare ta lexoja me ëndje, pa “bacilet” e teorive, dogmave dhe hijeve të “diktatit” soc-realist, të ngu¬litur pavetëdijshëm në sub-koshiencën time, tani magjia e shkrimit të shkrimtarit vetë po më shkarkohej nga mendja.
Hiq lexuesit e këqinj të veprës së këtij shkrimtari të madh, hileqarët e ziliqarët, si dhe lexuesit që letërsisë mund t’i hyjnë edhe sot me teza të ngritura prej përpara me atë që prej letërsisë ta kërkojnë atë që arti letrar nuk mund ta ketë, vërtetë janë shumë të paktë lexuesit e B. Musliut (qofshin ata edhe “miqtë“ e tij më të ngushtë, prandaj shkrim¬tarët që sot mund të jenë eminenca e kohës), të cilët e kanë lexuar komplet këtë shkrimtar. E them me përgjegjësi se vërtetë janë fare të paktë ata lexues të cilët e kanë lexuar B. Musliun fillim e fund. Krejt kjo, për shkak të mënyrës së shkrimit të shkrimtarit! Ata mund të thonë se e kanë lexuar, por nuk e kanë lexuar, sepse po ta kishin lexuar, po ta kishin lexuar p.sh. romanin Amullia apo dramat, nuk do të bënin aso gafesh të tipit: “Beqir Musliu ishte poet dhe mbeti vetëm poet”, në ndërkohë që autori ka dhënë prova se ai lëre që nuk është vetëm poet, por prozator dhe dramaturg me po të njëjtat vlera që mund të qëndrojë në kulm të tri gjinive letrare për të cilën kritika letrare akoma s’di se kjo është e vërtetë. Krejt kjo, sepse vërtetë të rrallë janë lexuesit, prandaj edhe të interpretuesit, të kësaj vepre në tërësi të këtij shkrimtarit!
Vepra letrare e Beqir Musliut duhet parë në dritën e një evoluimi të gjatë krijues në të cilën autori bëri shembullin e një lëruesi vetëmohues e të palodhshëm të letërsisë, duke lënë amanet mija faqe shkrimesh të ndryshme letrare. Ajo shtrihet në tërësinë e saj, duke u dalluar nga të gjithë krijuesit e tjerë dhe kap tri gjinitë kryesore - poezi, prozë dhe dramë, të cilat autori i kishte kultivuar paralelisht, me një intensitet dhe dinamikë pothuaj të njëjtë, në tërë shekullin e tij krijues. Prandaj, për ta njohur veprën e krijuesit dhe sidomos veçantinë e tij, për t’i parë tiparet artistike, dhe siç do ta thoshim ne, për ta mikrofilmuar “grimasën” e tij intime, duhet parë esencialitetin letrar nga fillet e para krijuese në të cilat ai shquhej me një indivi¬dualitet shumë të veçantë nga të gjithë shkrimtarët tanë të tjerë bashkëkohorë. Duke u nisur nga ky aspekt, prandaj unë më poshtë do të përpiqem të jap një kontribut modest për ndriçimin e disa aspekteve të fenomenit letrar të shkrim¬tarit, duke u munduar t’i zbardh disa aspek¬te të shkrimit, të cilat, ma merr mendja mua, e ardhmja do t’i dëshmojë si shumë thelbësore nga vepra e tij, që është kulm i eksperi¬montuesit, modeluesit nga më të guximshmit dhe më të sukses¬shmit që ka pasur ndonjëherë letërsia shqiptare në përgjithësi. Duke qenë mjeshtër që bëri sprova më shumë se të gjithë të tjerët në fushë të letërsisë, ai me durim dhe guxim shumë të madh punoi, eksperimentoi dhe dha vepra shumë të rëndësishme të letërsisë shqipe, që me vite rrinë akoma të pastudiuara nga kritika jonë letrare. Duke qenë krijues që arriti jo vetëm të trasojë tema dhe motive të ndryshme, por edhe t’i kurorëzojë ato brenda një vepre të madhe, me stil dhe shprehje autonome, ai paraqet një nga kulmet e rralla estetike në të cilën vigjilon një madhështi letrare ku e bukura dhe e shëmtuara trajtohen me të njëjtin seriozitet, me një shkrim nga më të çuditshmit te i cili vlon një zjarr prometeik krijues nga më të paepurit në tërë letërsinë e sotme shqipe. Duke çmuar se kritika shqipe i ka shumë borxh këtij krijuesi, jam i sigurtë se një ditë do të vijnë studiues të cilët do ta ndriçojnë këtë vepër monumentale që na qëndron e pastudiuar nga fillimi, në mënyrë që ta shohim të sistemuar, të interpretuar dhe të prezantuar si duhet, me një fjalë, ajo të bëhet e kapshme për vlerat që kanë brenda. Duke e parë numrin tematik të revistës Jetës e Re të vitit 1997 që i kushtohet autorit me rastin e vdekjes së tij, ku janë mbledhur pothuaj të gjitha shkrimet rreth veprës letrare të autorit për kohën kur qe botuar, fitohet përshtypja se autori ynë në letrat shqipe, kryesisht kish qenë vetëm poet, edhe pse, siç dihet, autori gjatë tërë jetës, krahas poezisë, krijoi të gjitha gjinitë dhe zhanret letra¬re,aprozë (tregime, romane), dramë, por edhe kritikë letrare, publicistikë etj. Jo vetëm nga ky botim ku janë përmbledhë pothuaj të gjitha shkrimet për autorin dhe veprën e tij, por edhe më gjerë, brenda dyzet vjetëve e sa, në opinionin publik shqiptar në Kosovë, Maqedoni dhe Shqipëri, vazhdon të dominojë mendimi se autori ynë kryesisht kish qenë poet, dhe vetëm pastaj edhe prozator, dramaturg e kështu me radhë. Është e vërtetë se B. Musliu për nga natyra ishte poet, madje duke i analizuar poezitë dhe krijimet në prozë dhe dramë të cilat kanë tharmin e poezisë, fitohet përshtypja se vokacioni i parë i shkrimtarit ishte thjesht poezia (shih deklarimet e T. Dërvishit, S. Hamitit etj.), por ç’bëjmë se prozat dhe dramat e autorit, atij ia kanë marrë shumë më tepër kohën e krijimtarisë se sa poezia, dhe se rëndësia dhe pesha e këtyre dy gjinive nuk rrinë fare prapa poezisë, kështu që botëkup¬timi ynë për veprën e tij letrare, përveç se në “paushall”, edhe “fizikisht” mund të ndryshojë. Duhet të themi se brenda kësaj kohe, (pra pas vitit 1997), gjithsesi të pafavorshme për shkak të luftërave dhe thyerjeve të mëdha që ndo¬dhën dhe që ndër¬prenë zhvillimin shkencor albanologjik te ne, krahas disa studi¬meve dhe qasjeve kritike rreth prozës dhe dramës, për kënaqësi të opinionit tonë, krejt papritur u botuan disa studime dhe qasje kritike shumë serioze ndër më kompetentet që janë shkruar ndonjëherë për autorin dhe veprën e tij, siç janë janë studimet e R. Musliut, N. Islamit, J. Papa¬gjonit, I. Stafës etj., që hapin gamën e interesimit të ri për B. Musliun, i cili ndryshon dukshëm në gjykimet e mëparë për autorin dhe krijimtarinë e tij. A flet kjo se po nis, nga fillimi, epoka e studimeve për autorin? A do të thotë kjo se po nis interesimi i opinionit për veprën e tij? Këtë mbetet ta dëshmojë e ardhmja. Në këtë drejtim, edhe ky kontribut imi modest. Mendoj se problemi i parë që shtron sot vepra letrare e B. Musliut, është mosleximi i saj jo vetëm nga lexuesit e thjeshtë, por edhe nga vetë kritika letrare. Marr guximin të them se shumë pak janë lexuesit që e kanë lexuar dhe lexojnë B. Musliun, madje edhe lexuesit e shkolluar, kritikët, por edhe vetë shkrimtarët. Këtë e konstatoj, sepse nuk ka asnjë studim të plotë për veprën e autorit, qoftë ajo edhe pa ambicie shkencore, një studim rrumbullakësues që do të tregonte iti¬nerarin e përgjithshëm letrar të autorit para lexuesve . Nuk u paraqit asnjë kritik letrar që do t’ia bënte një vlerësim të tërësishëm kësaj vepre, krijuesit par exelence, ndonjë studiues i cili do t’i “ulej” leximit në tërësi veprës së këtij krijuesi, leximit që do të ishte hapi i parë për të filluar njohja e krijuesit në dimensionin e tij të drejtë, gjë që do ta grishte lexuesin për mënyrën e shkrimit të tij të veçantë, shumë herë të diskutueshëm në “kallaballëk”, kur është në pyetje sidmos ky krijues dhe vepra e tij, por edhe “shkolla” e tij. Është shumë e qartë pse kritika profesionale i bishtëron inter¬pretimit të veprës letrare të autorit, sepse ajo është shumë e gjerë - poezi, prozë e dramë, që është një ndër më të mëdhatë në produksionin tonë letrar në përgjithësi. Ajo është shkruar me një gjuhë dhe stil shumë të lartë, që me automatizëm presupozon një punë të madhe për njohjen e kodeve të veçanta të shkrimit të autorit, që d.m.th. se kjo kërkon një mbathje teorike bukur të lartë për t’i njohur drejt mesazhet dhe vlerat e vërteta estetike që kanë, ndaj duket se kritika sikur i “frikësohet” interpretimit të vërtetë veprës letrare të autorit, sikur “i trembet” dekodimit të këtij krijuesi, i cili ishte deshifrues duke shifruar , ishte dhe është një autor që patjetër duhet të interpretohet, në mënyrë që të kuptohet drejt në mënyrë që vepra e tij letrare të komu¬nikojë lirshëm me lexuesit. Lirshëm, sepse për t’u kuptuar kjo patjetër duhet kulturë, gnoseologji, erudicion dhe ontologji, estetikë dhe filozofi, informata dhe dokumen¬taritet nga të gjitha kohët dhe epokat, një mbathje maksimale teorike, përafër¬sisht adapte me karakteristikat që ka vepra brenda, në mënyrë që lexueshmëria e autorit të “kapet” plotësisht, diçka të cilën nuk e ka bërë askush gjer tani. Me botimin e veprave letrare të fundit që bëri ShB Faik Konica në shtatë vëllime , duket sikur po vjen epoka kur vepra e Beqir Musliut do t’i nxisë studiuesit të fillojnë ta lexojnë dhe njohin atë si një ndër shkrimtarët më pak të lexuar dhe të cilin kanë dashur ta njohin, por s’e kanë njohur. Fitohet përshtypja sikur po vjen koha kur do të fillojë të lexohen, vlerësohen dhe ndriçohen aspektet teorike-letrare që ngërthen kjo vepër, në mënyrë që ajo që quhet etos i përgjithshëm i këtij artisti, të njihet, të vlerësohet pa hiperbolizime, dhe të çmohet nga kritika dhe opinioni i përgjithshëm letrar dhe shke¬ncor. Por, problem është si të dekodohet kjo vepër letrare e mjeshtrit të madh të letërsisë, Magut Beqir Musliu, siç kanë qejf ta quajnë shokët e tij, ndër më të ndërlikuarat që kanë ngritur kodet letrare autori, si të zbardhen, të afrohen kah lexuesit që ta “prekin” shpirtin e tyre, në mënyrë që “kapacitetet” teorike dhe “tensionet” e trasuara, siç janë poezitë e tij të pastra, romani i përroit të ndërgjegjes dhe në fund, antidramat ose dramat e absurdit, që synojnë të jenë etaloni i përba¬shkët teorik i tri gjinive letrare të veçanta të shkrimtarit, të kuptohen, të ndriçohen dhe të bëhen të kapshme nga të gjithë. Të gjitha ato aspekte letrare që duken të rënda për “zbërthim” (një fjalë e preferuar e autorit për shprishjen e lules), duhen zbardhur në mënyrë që të mos jenë të rënda, t’i thyejnë “fortesat” e tyre hermetike duke u bërë të receptueshme për lexuesit.
Esencialiteti i poezisë, sferat e “errëta” të romaneve dhe të dramave, autorin e dëshmojnë fshehës të qëllimshëm të kodeve të shkrimit, kurthe për lexuesit që ta sprovojnë kulturën e tyre ontolo¬gjike dhe sensin e tyre për artin poetik, në mënyrë që të gjurmojë mesazhet artistike që mban “në dry” autori, po i cili është kaq transparent në fshehje, i kapshëm në moskapje, fluid në zërimin që thekshëm flet për të vërtetën absolute, i “pamundshëm” e i “paka¬pshëm” në gjuhën që mbërthen të gjitha fijet e fshehta dhe të thella mendimet, të cilat nganjëherë shkasin në groteskë, po kaq është edhe i fshehtë, mistik dhe i thellë sa vetë e vërteta absolute, e cila është kaq enigmatike si edhe vetë shpirti njerëzor në përgjithësi. Nuk është për çudi që një ditë ato vlera që ka vepra e autorit, të bëhen të recep¬tueshme, të kapshme dhe të prekshme nga lexuesit e thjeshtë; mendja e njeriut përherë përsoset, fshehtësitë gjithmonë vrapojnë të bëhen tran¬sparente. Thyerja e tabuve, klisheve dhe trasave të ndryshme që krijon/ndryn zhanri, lloji a gjinia letrare, janë fara enigmatike që duhen çenigmizuar, misteret e fjalës artistike duhen bërë dritë për çdo lexues/recepient, eliksiret duhen hapur ose kuptuar si të këtilla, për çka flasin hartimet unikale të autorit tonë.
Beqir Musliu u lind në Gjilan, më 11 VI 1945 dhe vdiq më 24 VI 1996. Qershori i autorit është si gushti i F. G. Lorkës (1889 – 1936, pra muaji i lindjes dhe vdekjes). Prindërit e tij kishin ardhur nga fshati Livoç të Gjilanit, para se të lindëte autori. Shkollimin fillor e të mesëm i kryen në Gjilan, kurse studimet për Gjuhë dhe Letërsi Shqiptare në Universitetin e Prishtinës. Gjatë studi¬meve, tok me Rexhep Elmazin (poetin e martirizuar për çështje kombë¬tare), u prangos si aderues në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare, në krye të së cilës ishte A. Demaçi. Pastaj, një kohë (1970-1971), e drejtoi revistën letrare Plejada, ku tuboi krijuesit e rinj shqiptarë, dhe ajo pas gjashtë numrave, në numrin e saj të shtatë, u konfiskua nga UDB-ja famëkeqe jugosllave për të mos u ripërtërirë asnjëherë më. Në fillim punon në revistën letrare për të rinj Zëri i Rinisë e më vonë gjatë kohë punoi në revistën letrare Fjala. Në vitet ’90, është redaktor i revistës letrare Jeta e Re. Vdiq nga një sëmundje e pashërueshme në moshën 51 vjeçe.
Bibliografia e veprave të botuara të autorit është kjo:
1. RIMAT E SHQETSUEME, poezi, bot. Edicioni i Jetës së Re, Prishtinë1965;
2. LULKUQET E GJAKUT, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1966);
3. KURORË SONETESH, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1968);
4. BUKURIJA E ZEZË, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1968);
5. SEZAMET, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1972);
6. PARABOLA, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1976);
7. DARKA E MAGJISË, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1978);
8. RROPULLARI, dramë, bot. Jeta e Re, Prishtinë (1978);
9. VEGULLIA, roman, bot. Rilindja, Prishtinë (1979);
10. MBLEDHËSIT E PURPURIT, prozë-roman, bot. Rilindja, Prishtinë (1982);
11. UNË HALIL GARRIA, dramë, Rilindja, Prishtinë (1982);
12. LIBRI I ANATEMAVE, poezi, bot. Rilindja, Prishtinë (1987);
13. FAUSTIANA, dramë, bot. Rilindja, Prishtinë (1988);
14. MURANA, dramë, bot. Rilindja, Prishtinë (1988);
15. KRUPA, roman NGBG Rilindja, Prishtinë, (1989);
16. RRAKULLIMA, teatër-libër tetraptik, (MURANA, KORI I KORBAVE, FAMILJA E SHENJTË, ANTI¬FONA), Bot. Flaka e Vëllazërimit, Shkup, 1989;
17. SHTRIGANI I GJEL-HANIT, libër-teatër, tetralogji, (UNË HALIL GARRIA, FAUSTIANA, ORA E KUKU¬VAJKËS, PANAIRI I GJILANIT), bot. NGBG Rilindja, Prishtinë, 1990;
18. KORI I GJELAVE TË VDEKUR, tregime, bot. Duka¬gjini, Pejë, 2002
19. ORFEIANA, shtatë libra me poezi,
20. SKENDERBEU, poezi,
21. AMULLIA, roman,
22. KRUPA, roman,
23. MAKTHI, roman,
24. NDESHTRASHA, roman,
25. SKËRLUTA, bot. Sh. B. Faik Konica, Prishtinë, 2004.

Opusit të gjerë letrar të autorit, do shtuar librin Libri i ana¬temave, 1987, zgjedhje nga poezia, librin Trëndafili i drunjtë, përkthim në serbokroatishte nga M. Gashi, dhe përkthimet e ndryshme në gjuhët më të njohura të botës (frëngjisht, anglisht, gjermanisht, italisht etj.), zakonisht pa rëndësinë dhe peshën e preza¬ntimit çfarë e meriton autori, por edhe çfarë, me përjashtime, në përgjithësi i bëhet letërsisë shqipe në botë. Me gjallje të shkrimtarit, qe vënë në skenë dhe pastaj ekranizuar, drama Unë Halil Garria. Për jetë të tij, nuk qe shpërblyer asnjëherë, sado që si redaktor, ai i shpërblente miqtë e tij (mes tjerash, edhe shkruesin e këtyre rreshtave). Jashtë botimit, në bibliotekën familjare, ruhen dorëshkrime dhe shkrime të ndryshme rreth teatrit si dhe shkrime të tjera publicistike të hedhura gjithandej nëpër gazetat dhe revistat tona.

vijon...

BLLOKU I SHËNIMEVE

AZIS NESIN
--------------------

--------------------------------------
-tregim satirik-

(PËRKTHEU: ILIAZ BOBAJ)

Në shtëpinë time,nën tryezë,gjeta një blok shënimesh.Pyeta njerzit e shtëpisë,se mos ishte i tyre.
Nuk ishte i askujt.Ishte një bllok i bukur dhe fin,me ballinë blu dhe shkronja të arta.Fillova ta shfletoja, për të marrë vesh se i kujt ishte.Por u befasova që në faqen e parë.Ishte shkruar emri i një personaliteti të lartë,adresa e shtëpisë së tij dhe numri i telefonit.Hapa faqen e dytë dhe aty,njeri nën tjetrin,ishin emrat e tre personaliteteve,me adresën e shtëpisë dhe numrat e telefonëve të tyre.
Sa më tej shfletoja faqet,aq më tepër befasohesha.Blloku i shënimeve ishte mbushur me adresat e nëpunësve të njohur të lartë shtetërorë,ekonomistë,etj.Detyra me e ulët e hierarkisë shtetërore,aty midis tyre,ishte ajo e Sekretarit të Përgjithshëm...
Vura re edhe diçka tjetër: në bllok ishin të ndarë emrat e politikanëve më të fuqishëm të vendit tonë. Kushdo që të ishte në vendin tim,do të ndjente të njëjtin shpërqëndrim.Ky bllok shënimesh,me adresat e personaliteteve të rëndësishëm,i ngjante një bombe,e cila është gati të pëlcasë.Padyshim,do ta ketë lënë fshehur në shtëpinë time ndonjë nga miqtë e mi.Më pushtoi një frikë e pashpiegueshme.Mund të trokasin befas në derë,të turren brenda hafijet dhe të më thonë:
-Nxirr bllokun e shënimeve !
Unë,duke u dridhur,do të pyesja:
-Cilin bllok kërkoni ?
Do kërkojnë në dhomën time.Do gjejnë bllokun nën tryezë,sikur ta kenë vënë aty me dorën e tyre.
E di shumë mirë se çfarë do të ndodhë.Njeriu i lig,i cili e la enkas bllokun e shënimeve në shtëpinë time,do të njoftonte ndërkohë edhe policinë.Është e qartë si drita e diellit,që rashë në një grackë të rrezikshme...Kur ta gjejnë bllokun e shënimeve,policët do thonë:
-Pa na i shpiego ! Mbake regjistër dhe ke shkruar në bllok emrat e kaq personaliteteve të lartë.Për
t'u bërë presion,ë ? Apo edhe për ndonjë vrasje ?
-Aman,jarabi !...Çfarë t'u them ? Mos vallë do më besojnë ? Duhet ta djeg menjëherë bllokun dhe hirin e tij ta shpërndaj në të katër anët.Cili ishte ai i pacipë,që ma bëri këtë punë ? Në mbrëmje kishin ardhur tre miq në shtëpinë time.Është e pamundur ta kenë bërë ata këtë gjë.Njeri është docent në Universitet,tjetri është bibliotekar,kurse i treti filolog...
Në çastin që isha gati ta digjja bllokun në banjë,trokiti dera.Ishte miku im,Haliti,bibliotekari i Universitetit, i cili kishte ardhur edhe mbrëmë në darkë.Edhe ai ishte i shqetësuar,ashtu si unë.
-Çfarë ke ?-më pyeti,-të shoh shumë të zbehtë.
E pyes:
-Ç'është kjo pamje,përse je në këtë gjendje ?
-Aman,mos më ra gjë mbrëmë ndonjë bllok shënimesh ?
Ia tregova.
Ma rrëmbeu nga dora.
-Aman,ky është...Nuk mund të ta them me gojë se sa u shqetësova,mendova se e humba...
E mora për krahu dhe e shpura në dhomën ku kam zyrën time.
-Për pak vdiqa nga frika,-i thashë.-Dhe tani më thuaj të vërtetën,përse të duhen adresat e kaq personaliteteve ?
Këtë herë ishte ai që u habit.
-Ti nuk ke bllok të tillë me adresa ?
-Jooo !...
-Të lutem,bëj çmos ta keshë një të tillë dhe mbaje në xhep ! Ulu të të sqaroj,se përse i kam shkruar në bllok ato adresa.
Më hipi mania të mblidhja stilografë.Disa i bleva,disa m'i dhuruan.Arrita të kem dhjetë të tillë në xhep,pastaj pesëmbëdhjetë.Kisha shkuar në hotel për të takuar një mikun tim gjerman,që është poet,i cili kishte ardhur nga Gjermania.Kur mori vesh se bëja koleksion me stilografë,më dhuroi edhe ai një të tillë.Sapo dola nga hoteli,nuk i bëra dot ballë kureshtjes dhe,kur mora një kthesë,thashë t'i hidhja një sy stilografit.Duhet të dishë se përherë mbaj me vete lente.Pashë me lente majën e stilografit.M'u duk se maja ishte ca e trashë. Shkrova dy fjalë dosido në bllok.Dy fjalë,të cilat më erdhën ndërmend atë çast:'' e hollë dhe fine''.Për të fërkuar majat e stilografëve,përherë mbaj me vete një letër zmerili shumë të hollë,si ajo që kanë argjendarët. Mora lenten në dorë dhe,ndërsa po këqyrja edhe një herë majën e stilografit,dy duar më mbërthyen nga pas shpatullave:
-Çfarë bën aty ?
-Unë ? Asgjë...Po shikoj stilografin.
-Hi,hi,hi...Stilografin,ë ? Çfarë punë bën ?
-Unë,në Universitet...
Nuk arrita ta mbaroja fjalën:
-Domethënë profesor,ë ? I shkreti profesor !...
Njeri prej tyre më shtyu me bërryl në krahun tim të majtë,duke më thënë:
-Pa ec të shohim !
-Aman,bej !...Me siguri gaboni !...
-Ec,ore !...
Sapo fillova të ecja,më dhanë një të shtyrë nga ana e djathtë.Në ta mban, mos ec...Shkuam tek roja.Më përplasën në një birucë.Prita,as zë e as këmbë njeriu...Pas disa orësh ia behu njeri:
-Bjer në gjunjë !-më tha.
-Nuk bie në gjunjë !...
-A,kështu,ë ? I shkreti profesor !...Hajde,nxirr ç'ke me vete !...
I nxorra të gjitha ç'kisha dhe i vura mbi tryezë.Katërmbëdhjetë stilografë,dy libra,një bllok shënimesh,një lente
dhe dy fletë letër zmerili...
Më tregoi stilografët:
-Ç'janë këta ?
-Stilografë.
-Hi,hi,hi...Stilografë,ë ? I shkreti profesor !...
Nuk isha në gjendje t'u thoshja se nuk jam profesor,por bibliotekar në Universitet.Mori në dorë lenten:
-Çfarë është kjo ?
-Lente...
-Lente,ë ? I shkreti profesor !...
Erdhën edhe tre të tjerë.Filluan të më hetonin të tre së bashku.
-Çfarë është kjo ?
-Letër zmerili.
-Bre,çfarë letër zmerili është kjo ! Nuk ka asnjë shenjë zmerili.Kujt ia shet këto ?
-Është letër zmerili e hollë,nga ato që përdorin argjendarët...
-Hi,hi,hi...Letër zmerili e hollë,ë ? I shkreti profesor !...
Më dha edhe një të shtyrë me sup.E pashë që isha ngatërruar keq.
-Bej,-iu thashë,-me siguri është bërë ndonjë gabim...Nuk e di se për çfarë arsye më sollët këtu,por mua më njohin të gjithë gazetarët dhe universitarët.Unë nuk jam nga ata tipa,për të më bërë një hetim të tillë.
Ai që këqyrte bllokun e shënimeve,më qortoi,duke ia bërë ''shshsht !''.
Mandej në çast i shkëlqyen sytë.Më tregoi fjalët që kisha shënuar para pak çastesh,për të provuar stilografin.
-Çfarë shkruan këtu ?
-E hollë dhe fine...
-E hollë dhe fine,ë ?
-Po,e hollë dhe fine...
-Dhe ç'domethënë kjo ?
-Asgjë...
-Atëhere përse e shkrove ?
-Për të provuar majën e stilografit dhe...
-A,meqë është kështu...Po mirë,nuk gjete ndonjë gjë tjetër për të shkruar dhe shkrove këtë ?
E vërteta është se nuk e kisha menduar aspak...
-Nuk e di,ajo më erdhi ndër mend,atë shkrova...
-Hi,hi,hi...E hollë dhe fine,ë ? Tani do të ta tregojmë ne...Atë kujtove,ë ? Përse nuk të erdhi ndërmend diçka tjetër ?
Njeri prej tyre shkoi pranë makinës së shkrimit.Filloi të lexonte procesverbalet.Më zuri frika...Mos vallë ajo që kisha shkrur rastësisht '' e hollë dhe fine'',ishte kodi i ndonjë rjeti spiunazhi ? Katërmbëdhjetë stilografët,blloku i shënimeve, lentja,dy librat,letra e zmerilit të argjendarit,'' e hollë dhe fine''.Kushdoqoftë,do të dyshojë.Nuk dija ç'të bëja.Të gjitha këto i shënoi njeri prej tyre,kurse një tjetër këqyrte përherë e më me vëmendje bllokun e shënimeve.Për të gjitha këto sende,që më ishin gjetur,mund të gjeja një justifikim.Por atë ''e hollë dhe fine'',si mund ta justifikoja ?
Ku në dreq erdhën ato dy fjalë në majën e penës sime ? Nuk qe e thënë të shkruaja diçka tjetër ?
Ai që këqyrte bllokun,papritur ndaloi në një faqe.Pastaj jua tregoi atë faqe të tjerëve.Diçka pëshpëritën midis tyre.
Befas ndërruan qëndrim ndaj meje.Ai që këqyrte bllokun,më tregoi adresën që ishte shënuar aty.
-Më falni,bej efendi,-më tha,-çfarë e kini këtë këtu ?
-Shok të vjetër shkolle.U takuam pardje.Më ftoi edhe të hanim.Më dha adresën e tij dhe e shkrova në bllok.
Ato që thashë ishin krejt të vërteta.Takova një shok,të cilin kisha vite pa e parë.As që e dija që ishte Drejtor i Përgjithshëm.Ai që mbante bllokun në dorë,më foli me një buzëqeshje të ndrojtur.
-A,meqë qenka kështu...Zoti Drejtor i Përgjithshëm qenka mik i ngushtë i madhërisë suaj...
-Natyrisht.Bile në shkollë e thërrisnim Tirtik Riza'...
-U gëzova shumë,bej efendi...Përse nuk uleni...Urdhëroni,ju lutem ! Pastaj u kthye nga kolegu i tij.
-Xhanëm,përse e sollët këtu bej efendinë ?
Duke u kthyer nga unë:
-Bujrum,bej efendi...
Unë përpara dhe ata pas,hymë në një dhomë të mobiluar.Më vunë të rrija në një kolltuk.Thotë njeri prej tyre:
-Bëka nxehtë sot.Do urdhëroni të na sjellin ndonjë gazozë të ftohtë ?
-Ooo,ju lutem !...
Erdhën gazozat.Mbetëm ne të dy,të tjerët u larguan.Më pyeti:
-Bej efendi,cila është arsyeja e vizitës suaj ? Mos dëshironi gjësend ?
-Allah,Allah !...Ç'të dëshiroj ? Nuk më prutë ju forcërisht ?
T'i thoshja që më sollën me të shtyra dhe me grushte,më vinte turp,meqë tani po më shfaqnin një sjellje plot delikatesë.I them:
-Bej efendi,erdha ashtu kot,për t'ju bërë një vizitë,për të pyetur si e kini qejfin.
-Aman,efendi,falminderit shumë ! Qofshi mirë !...Më falët një gëzim të madh.Aman,çfarë nderi që na bëtë !...
Mendova të ngrihesha pa u vrrejtur prapë koha,e cila u kthjellua pak më parë,duke thënë:
-Do më falni,ju lutem,bej efendi...
U ngrit në këmbë dhe më shoqëroi deri tek hyrja.Për të shpëtuar nga thonjtë e tyre,shpejtova hapin.Do ishte turp t'ju kërkoja stilolapsët,bllokun,lenten.Do të ishte njëlloj sikur t'u rikujtoja gabimin e tyre....Dikush vrapoi pas meje.
-Bej efendi...Bej efendi...Zoti profesor !... Efendi,harruat sendet tuaja.
Më kishte sjellë sendet e mi.
-Vërtet jini mik i Drejtorit të Përgjithshëm ?
-Po.Përse pyesni ?
-Ja ashtu,tani është bërë e modës...Secili shkruan në bllokun e shënimeve emrat dhe adresat e personaliteteve të lartë.Më kuptoni ? Në këtë mënyrë shpëtojnë,duke thënë se janë miqtë e tyre.Ku ta dimë ne nëse janë apo nuk janë miqtë e tyre.Përderisa ju jini vërtet miku i tij...
-Po.
-Bej efendi,në këtë letër kam shënuar të dhënat e mia.Nuk dihet ç'ndodh e ç'nuk ndodh ndonjëherë...Nëse e
takoni përsëri zotin Drejtor...
* * *
Pasi Haliti m'i shpiegoi të gjitha ato që hoqi,shtoi:
-E pra,që nga ajo ditë e në vazhdim,kudo që gjej adresa të personaliteteve të lartë,të njohur e të panjohur, i shënoj menjëherë në bllok.Mik vëllai,më plasi tëmbli,duke kujtuar se e humba.Këto adresa janë diçka si sigurimi i jetës....Aman,bëje edhe ti ! Veç bëj kujdes në diçka.Nëse rastis të japë dorëheqjen ndonjeri prej tyre, të lerë shërbimin për shkak të shëndetit ose të dalë në pension për shkak të moshës,shuaje menjëherë prej bllokut.Në të kundërt do futësh veten në telashe...Pasi ty nuk ta pret mendja për gjëra të tilla...
-Nuk kam patur të tillë bllok.
-Është për të mirën tënde...Vëllaçko,tani secili mban në xhepin e vet nga një bllok të tillë,për t'u mbrojtur nga fatkeqësitë dhe telashet.E di se ç'të pret kur të dalësh nga kjo derë ? Të kujtohet,dikur njerzit mbanin duva me të yshtura të ndryshme,për t'u mbrojtur nga sëmundjet dhe nga ora e ligë...Tani,në vend të yshtjeve, janë adresat e shkruara.Dhe janë qind për qind të suksesshme.
PËRKTHEU: ILIAZ BOBAJ

... Ik, ik, ik ...jemi pjesë e së qeshurës...

Kristaq Turtulli


Fragment nga romani: Vetmia e Zërave

VI


Mosdhënia e lekëve krijoi hendekun e parë, të padukshëm mes tyre. Vili nuk i kushtonte rendësi opinionit. Atij fakti i shkaktonte mërzi dhe inat të pamerituar. Vilit gjithmonë e më shpesh i shfaqej hollimi i zërit. Kjo gjë ia acaronte nervat. Hollimi i zërit parashfaqte shuarjen. Shfaqte dukshëm dobësinë. Humbjen. Ai ishte në fillimin e jetës, s’kishte përse të gjykonte veten. Gabimet u përkasin të tjerëve. S’kish përse të pranonte grimcën e vogël të gabimit. Bota nuk do të kishte kuptim pa shumëllojshmërinë e gabimeve dhe morinë e fajeve. Do ishte tmerrësisht monotone. Aleno e pranoi miqësinë me të, automatikisht edhe të hollat duhet të kishin rrjedhjen natyrale. Netët e gjata nëpër lokalet e natës. Magjitë e shumëllojshme të gjokseve, duke filluar nga më të voglat, të brishtat, të tremburat, të pavendosurat, deri tek gjokset e mëdha me përmasa të hatashme. Atë e mbërthente mania për të zbërthyer gjuhën enigmatike të gjokseve. Ndoshta kjo ishte një nga shkaqet kryesore të shkarjes së ngadalshme. Çrregullimeve, shpërndarjes nga vëmendja e studimeve universitare. Ai donte ta mbërthente jetën për brirësh. Ngujimi përpara librave kishte monedhën e mpirjes, qullosjes...
Dy herë hëngri grushte të mira për arsye gati elementare. Mungesa në shkollë ishte pa rëndësi sesa lufta e gjatë me vetveten. Ai duhej të kishte eliminuar grushtet dhe gjurmët e sherrit në fytyrë. Grushtet janë për kaqolët, qejfmbeturit, ose mburravecët naivë. Shkaku ishte akoma i turbullt. Vili nervozohej për rezultatin. Gjakosja e parë kishte ndodhur herët në fëmijëri prej Selami Carës. Gjakosja ishte e pabesë. Selami Cara e priste mbrapa derës, e derdhi goditjen sa kapërceu pragun. Vilit nuk i kujtohej shkaku i goditjes nga Selami Cara, shuplaka e plakut ishte dertim që e shkundi, e solli në vete.
“- Qarash, - dëgjoi zërin e plakut, - lejon veten të bëjnë për petulla.”
Vili vrapoi tutje, lau fytyrën në pus. Aty, në ujët e pusit shqoi fytyrën e vet dhe hënën si kosë mbi të.
Vili kishte tjetër përfytyrim për studimet universitare. Gjetja e një shtegu. Mbërthimi mbas diçkaje. Vendi i huaj dhe ato çfarë kishte menduar ai ishin diametralisht të kundërta. Erëra, ftohtësirë, barrierë. Ajo copë dërrase shpëtimi me emrin Aleno, kishte filluar të thithte ujë. Shpesh herë hakohej, ishte gati të fundosej. E mbërthente inati. Xhelozia e heshtur ndaj Taqo Lekës ishte e ndehur. Ai e ndjeu veten tmerrësisht bosh e të mbërthyer për muri. Taqo Leka e gjeti teksa ai fshinte, në qoshe të dhomës së mësuesve, këpucët e mësuesit të matematikës. Vili i hutuar brofi në këmbë. Koka iu përplas mbas raftit të librave, pa lëshuar nga duart këpucët e zeza e të mëdha të mësuesit. Taqo Leka e vështronte ngulazi. Vili Tare tha diçka pa lidhje, lëshoi këpucët përdhe. Drejtoi trupin. Shikimi i Taqo Lekës ishte qesëndisës. I ktheu shpinën, u largua. Fshirja e këpucëve ishte detyrë vullnetare e Vili Tares. Ai nuk kishte përse të pyeste ose t’i merrte dorën dikujt. Gjithsesi llomotitjes së pakontrolluar të ndonjërit duhej t’i shmangej. Ai ndihej i huaj, gati i shtypur në qytet.
Ai vinte nga ekstremi jugor, qyteti i Liceut ishte paksa jugor, lindor. Besohej se qyteti respektonte çiltërsinë, mbasi vetë qytetarët ishin disi romantikë nga natyra. Besimi dhe bindja e tij ishte në kundërshtim. Koha e romantizmit kishte perënduar njëherë e mirë, ndaj qyteti dhe qytetarët ishin disi arealë, anakronikë. Prapëseprapë qyteti largohej prej tij, duke i vënë përballë sitën e padukshme. Ndoshta ishte i vetmi qytet në vend që vërtiste sitën ngadalë, përreth dhe pa kuptuar. Vili duhej të mprehte aftësinë, të dezertonte shkathtësisht nëpërmjet vrimave të vogla të sitës. Ai lëvizi rrëshqanthi, dribloi, depërtoi, triumfoi. Prova e parë kaloi. Përfundoi Liceun. Virgjëria djaloshare u prish në një dhomë të ndyrë e gjithë lagështirë në mëhallën e jevgjve, fare pranë dyqanit të gëlqeres. I kujtohej fare mirë kjo hollësi, sepse mbasi u vesh, atëherë u kujtua të vështronte përreth muret e nxira me vite, të palyera dhe jevgën përdhe, në mes të dhomës gati lakuriq.
“- Rrëmbe kovë me gëlqere, lyeje dhomën, do dukesh më e bukur, - i tha.”
Jevga e vogël e vështronte syhapur pa thënë gjysmë fjale. Ajo rrëmbeu kovë me gëlqere, e leu dhomën. Ai pinte, dehej, bënte dashuri me të. Jetën e tij nuk e kishte gjetur aksidentalisht në rrugë. Jeta e tij gjithsesi ishte jeta e tij. S’kishte asnjë ndryshim esencial tjetër për të. Në momente të caktuara, ndihej i dobët, i pafuqishëm, me depresion të fshehur, në skutat e thella të trurit. Lavazhi që i përmendi dikur nëna duhej të kishte bazën e tij të vërtetë. Prindërit kishin budallallëkun e kohës dhe jo marrëzinë e lindur. Dashuria e prindërve ishte diçka ndryshe, midis shpërthimit dhe ngrirjes.
Ëndrra e frikshme, e turbullt ate e mundonte. Makth i tërë iu shfaq menjëherë, fill mbas kapërdimit të lëngut të neveritshëm.
Ngjyrat, tonet, ngjarjet. Lëvizja e trupit. Shpërndarja e gjymtyrëve. Flakja, përplasja e tyre ishte krejtësisht e ndryshme. Fytyrat e shfytyrëzuara, zhurmat, klithmat, goditjet, kafshimet, gjakosjet, groposjet ishin në plane dhe mjedise të ndryshme. Gjithçka kthehej në vorbull të tmerrshme. Në hone të pafundme. Ai përpiqej të depërtonte, të çante mjegullën, të grumbullonte gjymtyrët e shpërndara të trupit për të përgatitur rezistencën në përplasjen e madhe. Atëherë kur besonte se përplasja ishte eliminuar, shfaqeshin fytyra të transformuara njerëzish që nuk i kishte ndeshur kurrë më parë. Urrente natën. Shtynte gjumin duke besuar se mbas orës dymbëdhjetë, ëndrrat shtegtojnë tutje, në njerëz të tjerë. Krijojnë shpella a labirinte të reja. Ai i besonte këtij mendimi, kishte ngatërruar gishtërinjtë aty, për të gjetur një strehë. Një qoshe të thjeshtë, shplodhëse. Pa ëndrra. Besimi po përmbyste topitjen, frikën. Mbyllte sytë ngadalë. Me besim. Besimi davaritej pa u ndehur. Fluturime me kobndjellje shfaqeshin, shtyheshin, shungullonin.
Një natë i ndërkryer, i vrarë, i shkroi letër nënës.
“- Po më pushkaton ëndrra, më shpëto!”
E ëma i ktheu menjëherë përgjigje thatë dhe prerë:
“- Djalë, je ti që e kërkon atë dreq ëndërr. Lëre, braktise, flake tutje. Ndryshe djalë, kalite zemrën, lëre ëndrrën të vetëlodhet. të vetëvritet.”
Përgjigjen e letrës së nënës e bëri shuk me nervozizëm, e flaku tutje. E vështroi ngultas atë letër të mbledhur si top, tek cepi i këmbës së tavolinës, i ngjau si tru i vogël, ngarkuar tejembanë me imazhe të çartura. Befas ai topth i vogël prej letre lëvizi, zuri të sillej vërdallë nëpër dhomë. Herë i dukej si sy i stërmadh i ndehur në ajër. U ngrit nxitimthi, rrëmbeu topthin gjithë nervozizëm, e grisi, e bëri copa- copa të vogla. Hapi dritare, zgjati krahun dhe me ngadalësi gati ceremoniale hapi gishtërinjtë duke lënë erën të luante me copëzat e letrës, le ti shpërndante gjithandej.
“- Shkoni tutje, - murmuriti, - shpërndani ankthin tim, endrren time.”
Vili Taren e vrau indiferentizmi i nënës. Pothuajse e njëjta gjë ndodhi edhe me vëllanë e madh të sëmurë. E kishin mbyllur në dhomën më të largët të shtëpisë, askush nuk kujtohej dhe kujdesej për të. Klithmat e vëllait që tundën shtëpinë e vjetër e detyruan plakun të turrej si i ndërkryer nëpër shkallë. I dhimbsej ai djalë. E shoqja i doli përpara, i vendosi dorën në gjoks:
“- Ku shkon plak.” i tha”
“- Lart, tek djali... - i ati mezi mbushej me frymë, - ai kërkon dikë.”
“- Gremisu, ai ka zënë udhët.” - i tha ajo.
Ai nuk i vuri veshin, kërkoi të ngjitej. Ajo e goditi me hu rrëzë qafës. Plakut iu morën këmbët. Iku. Hyri në haurin e shtëpisë. Pres asaj dite, i ati u ngujua në haurin e shtëpisë. Gojëkyçur. Nuk u pa fare. Vili u mundua të komunikonte me të atin. Dera e haurit ishte mbyllur me lloz nga brenda.
“- Hape, plak. Jam unë Vili.”
I ati shfaqi fytyrën e zverdhur tek dritarja e vogël duke i bërë shenjë me duar: Ik. Ik.
Plakut i dhembte shpirti.
“- Të lutem plak, hape derën, - i tha Vili, - mos më ler të ndjek rrugën e vëllait.”
I ati ishte i rrëmbushur i gjithi. Vazhdonte t’ia bënte me dorë. Ik. Ik.
Ngujimi i tij bëri bujë. Komshinjtë kërkuan arsyen e vërtetë të marrëzisë së ngujimit. I ikën farat plakut të gjorë me grua të mirë e hamshore. U ndeshën me heshtjen. Gjendja u lodh nga kërkimi i arsyes. Ata kalonin ngadalë pranë haurit. Vështronin brënda, të dallonin siluetën e dobët të plakut. Ndeshnin vetëm errësirë. Gjithsecili gjatë ditëve dhe javëve u familjarizua me heshtjen, gojëkyçjen dhe ngujimin e plakut. Ndoshta ishte mendje shkrepje shërrimtare. Plaku shpesh herë bënte ca gjëra që i linte gojëhapët bashkëqytetarët. Ngujimi duhej ta kishte shkakun të madh, përderisa lotët e gruas hamshore thaheshin në vetmi.
Mendjeshkrepja e plakut ishte shëmbëlltyrë e gjallë për bashkëqytetarët. Doni të pastroni shpirtin, doni të gjeni parajsën e thjeshtë mbi tokë, hë, doni? Ndërtoni haur ndanë shtëpisë, me mjete të thjeshta rrethanore. Pa zulmë e bujë. Vetëngujimin e dytë e bëri plakë Rukia. Gojët e liga thanë se ishte i dhunshëm ngujimi i plakë Rukies. Pati zëra se shkak i drynosjes ishte nusja e djalit. Ajo e kishte rrahur dhe lënë në govatë me ujë të ftohtë orë me radhë. Nusja shkulte flokët duke thënë se ngujimi kishte qenë i vetëdëshiruar. Në pleqëri iu shpif plakës, vjehrrës, dashuria e marrë për babanë e Vilit. Shfaqja e dashurisë ishte vetëngujimi. Vjen një moshë e njeriu e ndjen të domosdoshme të bëjë një bashkëbisedim të gjatë, gati të pafund me vetveten.
Ngujimin e tretë e krijoi një vajzë. Ajo nuk ndërtoi haur. Drynosja e saj u bë në skajin më të largët të shtëpisë trekatëshe. Në këndin që lidhte qiellin me murin perëndimor të shtëpisë. Kthina ishte shumë pranë erërave dhe glasave të pëllumbave. Tradhtia dashurore kishte qëlluar vajzën e re. Pabesi e radhës, por këtë herë i fejuari i saj kishte rënë në grepin e kushërirës së saj të parë. Vajza mund të kishte vrarë veten. Preferoi izolimin. Familjarët e vajzës e kundërshtuan fjalomaninë. Mbyllja në skajin perëndimor kish qenë trill i hershëm i vajzës së tyre. Pasioni i çuditshëm iu rishfaq. Kur vjen mosha e pjekurisë vajzat e bukura përfshihen nga dëshira për të qëndruar skajeve të largëta në meditim të pafund. Ato i tundon mendimi i humbjes së shpejtë të bukurisë dhe janë në kërkim të freskisë së përjetshme.
Ngujimi filloi të përhapej si epidemi në gjithë qytetin e vogël jugor si kërpudhat mbas shiut. Shumica e banorëve me mendimin se vetizolimi do të ishte i pashmangshëm, një ditë u turrën, blenë troje. Ndërtuan dhoma të mëdha dhe mure të larta. Pak kush interesohej për rezultatet e vetëmbylljes. Kyçja, qëndrimi në vetmi, ishte pastrim tërësor i shpirtit. Bashkëbisedimi më i zjartë me Zotin dhe botën e përtejme. Një farë parajse. Zgjim i ndërgjegjësuar i shpirtit. Revolta e skajit paqësor.
Të pangunjuarit kureshtarë kërkonin të mësonin çfarë ndodhte me të ngujuarit. Verdhësia e trupit dhe fytyrës ndodhte nga mungesa e dritës apo nga pastrimi i shpirtit. Dikush bëri pyetjen: A lejoheshin nevojat personale gjatë një izolimi? Përgjigja ishte: Provoje. Ai e provoi. Mbas tre ditësh e shtruan urgjent në spitalin e vogël të qytetit.
Aksidentet dhe ngjarjet e hidhura pasonin njëra tjetrën. Vajza e ndarë nga i fejuari, u çmend. Plaka pati vdekje të qetë mbas një kolle të gjatë. Të tjerët dolën të zbehtë dhe të sëmurë. Askujt nuk i kujtohej kush ishte nismëtari i këtij ngujimi. E kishin harruar përfundimisht plakun. Ngujimi për të ishte i zakonshëm. Ai mbas çdo zënieje vete ngujohej. Hauri i tij ishte plot e përplot me rrangulla. Ai i jepte kuptim jetës së tij aty në vetmi. Vetëm lëkurët e kafshëve dhe zvarranikëve sikur t’i ziente, jetonte dy jetë i vetmuar. Ngujuesit e tjerë ishin tërësisht naivë. Ata i shtypte shumë shpejt hapësira boshe.
Vone,Këshilli Bashkiak nxori qarkore. Urdhëronte prerazi ndalimin kategorikisht të haureve kulla. Brenda 24 orëve pa marrë parasysh arsyen e madhe ose paarsyen, të ngujuarit të nxirreshin dhunshëm prej haureve kulla. Të vetëdyllosurit nuk pritën sa të vinte policia bashkiake për të përdorur dhunën. Ata dolën vullnetarisht. I fundit doli plaku. Dalja e tij ishte e pandierë. Ai mbante sytë përtokë, lëvizte trupin ngadalë. Vërtitej nëpër oborr përqark shtëpisë. I shmangej përplasjes me gruan hamshore. Me shfaqjen e parë të saj, ai fap, zhdukej, Humbiste në haurin kullë. Në hapësirën e vogël, të ngushtë të haurit kullë, zbuloi botë të çuditshme, të panjohur më parë. Ai dëgjonte zëra që vinin nga poshtë lart. Mjedisi i kufizuar i haurit qëndronte gjithmonë i përmbytur nga oshtimat dhe zhurmat e pashpjegueshme të zërave. Plaku besoi se i kapi një çast, i mbajti mbyllur në dorë. Oshtimat, klithmat s’qëndronin gjatë, as një sekondë. Iknin. Urrejnë ngujimet dhe burgjet. Ato i krijoi njeriu. Klithmat, ulërimat, oshtimat përherë qëndrojnë mbi njerëzit.
E ëma ia plasi të qeshurit me të madhe për pak u mbyt kur dëgjoi për përpjekjen e burrit të saj në mbërthimin e oshtimave. Fshiu lotët që i rridhnin rrëke, u qetësua mirë dhe tha:
“- Të gjorin, ngujimi ia zhvidhosi krejt edhe ato dy vidha që kishte.
“- Është babai, - e kundërshtoi butë Vili.
E ëma i a nguli sytë.
“- Eh, ç’e do firaunin, - tha.
Ngandonjëherë ajo largohej prej shtëpie e veshur mirë duke tundur vithet e mëdha. Plaku e ndiqte me shikim të trishtuar nga dritarja e haurit.
“- Eja baba brënda, - iu lut Vili një ditë
“- Dëgjo djalë, - i tha i ati, - unë i dëgjoj oshtimat dhe klithmat. Jam i sigurtë që edhe ti po të kesh pak durim i dëgjon. I ngjan një beteje.
Fatkeqësisht asnjë nga të ngujuarit s’kishte dëgjuar oshtima e klithma. Ata ishin të dërrmuar, të shkatërruar.
“- Ishte errësirë, - thanë ata, - erë e çmendur. Lodhje, këputje. Uri. Zhurma, rrëketë e minjve nëpër dërrasat e mureve. Vrapim i lajthitur i tyre. Glasa pëllumbash, pickim mushkonjash.”
Praninë e minjve dhe vrapimin e tyre i ati e kundërshtonte vendosmërisht. Minjtë për mendimin e tij janë ndër kafshët më intelektuale. Aftësitë e tyre janë fantastike. Miu e ndjen në mënyrë instinktive brengosjen e njeriut. Miu ngadalëson rrëmujën, shton qetësinë. E ëma s’qeshi. E vështroi sy çakërdisur burrin e saj. Ajo s’mund ta besonte që i shoqi të bënte ndonjë shaka të hollë, gjithë kripë. Gruaja më shumë besonte në lëvizjen tërësore të dyshemesë dhe çatisë së trurit. Ajo vrapoi jashtë, hyri në haur, qau. I bëhej të besonte se i shoqi në ngujimin e tij të stërzgjatur, të çmendur, duhej të kishte qenë në shoqërinë e vazhdueshme të minjve. Hauri ishte tepër i ftohtë, shtypës. Nuk duroi më, doli, kërkonte ajër. Dritë.
Ajo, atë natë e zhveshi lakuriq të shoqin. Ai kishte marrë shëmbëllimin e minjve dhe erën e tyre. Plaku kundërshtoi të lahej, gruaja ëmbëlsisht, djallëzisht e bindi të futej në govatën me ujë të ngrohtë. Oh, kishte kohë që nuk pat ndjerë mbi lëkurën e vet dorën e butë, eksituese të femrës. Mbylli sytë. Njeriu duhet të prekë dhe të ndjejë dhuratën e zotit. Të ishte vërtet gruaja që shkumboste dhe fërkonte trupin e tij! Ai nuk guxonte ta vështronte në sy. Të dy i mbanin sytë përtokë. Asnjëri prej tyre nuk mundte të përballonte shikimin. Dora e saj i shkaktonte drithërima. Ajo i tha të ngrihej prej govatë. Ai bëri sikur nuk dëgjoi, donte të zgjaste në pafundësi qëndrimi i tij në ujë dhe prekja e dridhshme e dorës së saj.
“- Ngrihu de, - përsëriti ajo.
Ai u çua ngadalë, qëndroi i zhveshur përballë saj duke lënë piklat e ujit të binin me zhurmë përdhe. Ngjante si një fëmijë i pambrojtur, i humbur, i paditur. I gjendur rastësisht në dhomë përpara një femre hamshore, që çuditërisht ishte gruaja e tij.
“- Eja, - i tha gruaja. E tërhoqi lehtë, drejt shtratit të ngrohtë, gati të huaj për të. - eja. Njëri je dhe ti. Ke nevoje për një çikë erë gruaje.
Ai nuk fliste, e kishte lënë veten tërësisht në duart e saj. Ajo e futi në shtratin e madh. E mori nën vete, e ngrohu, e dehu. I ati mbas shumë kohësh, gëzohej, përkëdhelej, thithte dhe thithte pa ndërprerë erën e kurmit të femrës. Shtëpia ra në qetësi mbas një ankthi të stërzgjatur. Plaku i trembej së nesërmes, sepse e ndjente së thelli, ishte dhuratë e çastit që ndoshta nuk do të përsëritej më. Gruaja kishte shpërthimet e veta që lindnin dhe treteshin shumë shpejt...